Η Κυπριακή δημοκρατία βιώνει μια σημαντικότατη πολιτική κρίση που φυσικά δεν προέκυψε από την μια μέρα στην άλλη.
Η πολιτική λιτότητας, η εξαθλίωση μεγάλης μερίδας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων και των νέων, η ανικανότητα των κυπριακών κομμάτων να επικοινωνήσουν αποτελεσματικά με τις ευπαθείς ομάδες του εκλογικού σώματος και να προτείνουν πειστικές λύσεις, είναι μόνο κάποια από τα συστατικά αυτής της κρίσης.
Στο πλαίσιο της Κυπριακής ιστορίας ο άκρατος εθνικισμός, αλά ΕΛΑΜ, δεν είναι καινούριο φαινόμενο. Αντιθέτως, τροφοδοτείται εδώ και χρόνια από τον ρατσισμό, τον μισογυνισμό, την ομοφοβία, τον μιλιταρισμό και την ‘φονταμενταλιστική’ θρησκεία και υποθάλπεται ενεργά από το Κυπριακό κράτος. Συνεπώς, έχει γίνει μέρος του DNA του μοντέρνου Κυπριακού κράτους που αναπαράγεται μέσω του άκρως δυσλειτουργικού (ως και εγκληματικού) συστήματος Παιδείας που ακόμα, εν έτη 2016(!), υπόκειται στην βούληση της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Αν και οι ιστορικές αναλύσεις είναι σαφώς απαραίτητες, η αποκλειστική ανάλυση των αποτελεσμάτων της Κυριακής στο πλαίσιο της Κυπριακής ιστορίας και της Ελληνικής πολιτικής πραγματικότητας δεν αρκεί. Αυτό γιατί η πολιτική κρίση που ταλανίζει την Κύπρο αντικατοπτρίζεται στα πολίτικα τεκταινόμενα πολλών φιλελεύθερων δημοκρατιών και χρειάζεται πιο περιεκτική ανάλυση που, μαζί με τις υπαρκτές αναλύσεις, μπορεί να συνδράμει στη λύση του προβλήματος.
Δημοκρατία, λαϊκισμός και δεσποτισμός
Ίσως το τελειότερο δημοκρατικό κράτος, η δημοκρατία της Βαϊμάρης, γέννησε τον Εθνικο-Σοσσιαλισμό του Χίτλερ. Σήμερα, μία από ιστορικότερες δημοκρατίες, οι ΗΠΑ, φαίνεται να περνούν παρόμοια φασιστικοποίηση με ηγέτη τον Ντόναλντ Τραμπ. Τα γεγονότα επιβεβαιώνουν έτσι τον Πλάτωνα που δήλωσε πως από την (ώριμη) δημοκρατία γεννιέται ο δεσποτισμός -και κατ’ επέκταση ο φασισμός που στηρίζετε στην εικόνα ενός τρανού ηγέτη (βλ. Χίτλερ, Μουσολίνι, Μιχαλολιάκος κτλ).
Το (πιθανό) τέλος της Δημοκρατίας στον Δεσποτισμό επέρχεται, κατά τον Πλάτωνα, όταν το δημοκρατικό πολίτευμα κατέχετε από (σχεδόν) απόλυτη ισότητα που συνοδεύετε με τη απαξίωση όλων των ‘ελίτ’, συμπεριλαμβανομένης και της πολιτικής τάξης. Αυτή η απαξίωση εμπεριέχει και την άρνηση της πολιτικής αρετής της φρόνησης, η οποία σύμφωνα με τον Αριστοτέλη δεν μπορεί να μεταδοθεί μέσω του διαβάσματος, παρά μόνο να μόνο με τη συνεχή εξάσκηση. Η ώριμη δημοκρατία, συνεπώς, δημιουργεί ευκαιρίες για την εγκατάσταση του δεσποτισμού τις οποίες ένας ανερχόμενος δεσποτικός ηγέτης μπορεί να εκμεταλλευτεί κάνοντας χρήση του άκρατου λαϊκισμού.
Η Κύπρος φυσικά δεν αποτελεί μια ώριμη δημοκρατία. Ταυτόχρονα, η πολιτική κρίση στη χώρα μας δεν έχει πάρει τις διαστάσεις της Αμερικάνικης ούτε της Ελληνικής κρίσης. Παρόλα αυτά στην Κύπρο ο λαϊκισμός και η απαξίωση των πολιτικών ελίτ και της πολιτικής φρόνησης, είναι εμφανή τόσο στα ποσοστά αποχής όσο και στην εκλογή του ΕΛΑΜ στη Βουλή.
Η ανάλυση του Πλάτωνα παραμένει καίρια στην ανάλυση της Κυπριακής πολιτικής κρίσης αφού θέτει τον λαϊκισμό ως συστατικό και παράγωγο του δημοκρατικού πολιτεύματος και παράλληλα ως ένα κύριο συστατικά του τέλους της Δημοκρατίας και της εγκατάστασης του Δεσποτισμού.
Έναντι στον Πλάτωνα, ο λαϊκισμός δεν υπάρχει μόνο στα ώριμα δημοκρατικά πολιτεύματα: ‘τρέφει’ και ‘τρέφεται’ από την οργή που παράγουν οι οικονομικές και κοινωνικές κρίσεις κυρίως στις νεο-παραχθείσες ευπαθείς ομάδες του εκλογικού σώματος. Οι κύπριοι λαϊκιστές επικαλούνται τα φυλετικά, πατριαρχικά, εθνικιστικά και άλλα προνόμια που υποτίθεται πως απολάμβαναν στο παρελθόν αυτές οι ομάδες, κερδίζοντας έτσι την ψήφο τους, όχι με ορθολογικό διάλογο αλλά διοχετεύοντας την οργή τους ενάντια σε άλλες ευπαθείς ομάδες όπως τους μετανάστες, τα μέλη της ΛΟΑΤΙ κοινότητας και τις γυναίκες.
Οι ευκαιρίες που δημιουργούν οι κρίσεις κατά τον Eric Hoffer δεν ωριμάζουν στο απόγειο μιας κρίσης αλλά όταν η κρίση αρχίζει να υποχωρεί ενώ ταυτόχρονα οι υπαίτιοί της φαίνεται να παραμένουν ουσιαστικά ατιμώρητοι. Συνεπώς οι εκλογές της Κυριακής σηματοδοτούν τόσο την υποχώρηση της οικονομικής κρίσης, όσο και την έκταση της πολιτικής και κοινωνικής κρίσης που μας άφησε.
Η Κυπριακή πολιτική κρίση
Συνεπώς, η πολιτική κρίση που περνά η Κυπριακή Δημοκρατία δεν είναι παράγωγο της πολιτικής της ωριμότητας αλλά της πολιτικής της ανωριμότητας που διαιωνίζετε μέσω της άσκησης του λαϊκισμού από όλα τα Κυπριακά κόμματα η οποία στηρίζετε στην έλλειψη πολιτικής, ιστορικής και κοινωνικής παιδείας.
Η εκλογή του ΕΛΑΜ, όπως και άλλων εθνικιστών (κτλ) υποψηφίων από άλλα κόμματα είναι ιδιαίτερα αρνητική και ατυχής αφού συνέπεσε με μια από της κρισιμότερες καμπές στη ιστορία του Κυπριακού προβλήματος. Ταυτόχρονα όμως δεν είναι περίεργη και δεν μπορεί απλά να αποδοθεί στην ανάδυση από τα έγκατα της Κυπριακής πολιτικής σκηνής των παλιών στελεχών και φίλων της ΕΟΚΑ Β.
Η εκλογή του ΕΛΑΜ (και των άλλων συνοδοιπόρων του) μπορεί να γίνει καθολικά κατανοητή μόνο όταν αναλογιστούμε τη σχέση δημοκρατίας, λαϊκισμού και δεσποτισμού και την επίδραση των οικονομικό κρίσεων στην εύθραυστη ισορροπία των δημοκρατικών πολιτευμάτων και ειδικά του Κυπριακού πολιτικού συστήματος.
Η συγκεκριμένη ανάλυση αναδεικνύει τις ευθύνες των πολιτικών και ειδικά των τεσσάρων μεγάλων κομμάτων στην παραγωγή αυτής της κρίσης όπως και την άμεση ανάγκη για λύση στις παθογένειες του Κυπριακού κράτους ξεκινώντας από το Κυπριακό πρόβλημα. Επίσης υποδεικνύει τακτικές αντιμετώπισης της υπάρχουσας κρίσης με τις οποίες θα ασχοληθώ σύντομα.
Γράφει: Σοφία Δίγγλη
