Την Δευτέρα 2 Δεκεμβρίου η Πρωτοβουλία για την παραμονή της Κύπρου στην Ε.Ε. διοργάνωσε εκδήλωση στο «Σπίτι της Ευρώπης» στην Λευκωσία με θέμα «Σχολείο και Θρησκεία: ένας ή δύο δρόμοι;» όπου και συζητήθηκε η επιρροή που έχει η θρησκεία και η Εκκλησία στη δημόσια εκπαίδευση, κυρίως όσον αφορά το μάθημα των θρησκευτικών.
Οι ομιλητές ήταν η κα. Ιωάννα Χατζηιωάννου (επιθεωρήτρια θρησκευτικών υπουργείου παιδείας), ο κ. Ανδρέας Δημητρίου (καθηγητής ψυχολογίας, πρώην υπουργός παιδείας), ο κ. Πρόδρομος Προδρόμου (βουλευτής ΔΗ.ΣΥ.), ο κ. Άριστος Τσιάρτας (προϊστάμενος αρχής κατά των διακρίσεων), ο κ. Θεόδωρος Κυριακού (θεολόγος) και ο κ. Ιωάννης Μπέκος (καθηγητής ηθικής στο πανεπιστήμιο Κύπρου).
Αρχικά, να πω ότι είμαι αρκετά ευχαριστημένος για τη διοργάνωση τέτοιου ανοικτού διαλόγου σχετικά με το θέμα θρησκείας και εκπαίδευσης. Είναι ένα μεγάλο βήμα για τον τόπο μας ο οποίος χαρακτηρίζεται από υπέρμετρη ξενοφοβία, ρατσισμό και θρησκοληψία. Οπότε, να δώσω τα συγχαρητήρια μου στους διοργανωτές (Πρωτοβουλία Μένουμε Ευρώπη), τους ομιλητές αλλά και τους συμμετέχοντες για την πολύ καλή συζήτηση που προέκυψε από την εκδήλωση.
Η μεγαλύτερη σπατάλη χρόνου κατά την άποψη μου, έγινε συζητώντας παράλογες ή και μη-τεκμηριωμένες απόψεις. Για να εξηγήσω πως τις διαχωρίζω από τις χρήσιμες απόψεις, ένα σχόλιο που ακούστηκε από έναν πάτερ στο κοινό ήταν ότι η επιστήμη έχει αναπάντητα ερωτήματα . Το βρήκα σεβαστό, ορθό και θεμιτό στην συζήτηση γιατί αντιπροσωπεύει την αλήθεια και έτσι απαντώ γραπτώς.
Η επιστήμη όντως έχει αναπάντητα ερωτήματα αλλά το ότι η επιστήμη δεν έχει απαντήσεις, δεν σημαίνει ότι οι απαντήσεις που δίνει η θρησκεία είναι ορθές. Αντιθέτως, αυτό που σημαίνει είναι ότι η επιστήμη πρέπει να ψάξει περισσότερο, κάτι που δεν μπορεί να κάνει αν αποδεχτεί τις απαντήσεις της θρησκείας. Μόνο και μόνο με αυτό το σκεπτικό βλέπουμε ότι η θρησκεία από τη φύση της είναι αντι-επιστημονική, αφού μαθαίνει τα παιδιά να εκλογικεύουν και να βρίσκουν απαντήσεις στο «υπερφυσικό» αντί να ψάχνουν για τις αληθινές απαντήσεις. Επίσης, να μην ξεχνάμε πως ο Χριστιανισμός ανέκαθεν στεκόταν εμπόδιο στην επιστημονική πρόοδο. Παραδείγματα πολλά, η Ιερά Εξέταση του 13ου αιώνα, ο Γαλιλαίος τον 17ο αιώνα που βρήκε εμπόδιο την Εκκλησία μπροστά στην πλέον ξεκάθαρη ιδέα ότι η γη είναι στρογγυλή και γυρίζει γύρω από τον ήλιο, ο Alan Turing τον 20ο αιώνα που είναι πατέρας της πληροφορικής και μία από τις μεγαλύτερες συνεισφορές στο να νικήσουν τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο οι δυνάμεις των συμμάχων, αλλά ακόμα και φέτος όταν η Εκκλησία αποκάλεσε το CERN τον σύγχρονο πύργο της Βαβέλ. Ευτυχώς -και το τονίζω ευτυχώς- η άποψη της Εκκλησίας δεν μετρά πλέον αρκετά για να σταθεί οριστικό εμπόδιο στην επιστήμη.
Από την άλλη, υπήρχαν και απόψεις που δεν τις βρήκα καθόλου σεβαστές, και να δώσω δύο παραδείγματα. Πρώτο, η άποψη του θεολόγου στο πάνελ, κύριου Θεόδωρου Κυριάκου ότι το Ισλάμ είναι βάρβαρη θρησκεία, αναφερόμενος σε βάρβαρα εδάφια στο Κοράνι. Φτάνει κανείς να διαβάσει το Λευϊτικό και το Δευτερονόμιο από την Παλαιά Διαθήκη για να καταλάβει ότι ο Χριστιανισμός είναι εξίσου βάρβαρος σαν δόγμα. Η διαφορά είναι ότι οι Ανατολικές/Ισλαμικές κοινωνίες είναι όντως περισσότερο βάρβαρες από τις Δυτικές/Χριστιανικές για το λόγο ότι σαν κοινωνίες ακολουθούν τον θρησκευτικό τους νόμο πιο πιστά από ότι εμείς. Αν δούμε κοινωνίες που ακολουθούν τον Χριστιανισμό πιο πιστά από ότι εμείς, όπως η μικρή κοινότητα της Αιγύπτου, η Νιγηρία και η Ουγκάντα με τον Joseph Kony (που όλοι έχουμε δει το KONY2012 που κυκλοφόρησε πέρσι, αλλά πιθανόν πολλοί να μην γνωρίζουν ότι ο Kony είναι καταζητούμενος από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την καθαρά Χριστιανοταλιμπάν οργάνωση του) θα καταλάβουμε μέχρι που μπορεί να φτάσει ο Χριστιανισμός. Και πάλι τονίζω, ευτυχώς που έχουμε ξεφύγει ως εδώ που έχουμε ξεφύγει από τον Χριστιανισμό.
Η δεύτερη μη σεβαστή άποψη που θέλω να φέρω σαν παράδειγμα ήταν η δήλωση της Δρ. Ελιάνας Χατζηιωάννου (που δυστυχώς επίσης αντιπροσώπευε τον ίδιο τον Υπουργό Παιδείας) η οποία δήλωσε ότι μελετά τα ευρήματα του CERN για να βρει τρόπους να διδάξει το βιβλίο της Γένεσης. Βλέπουμε ξανά πως προσπαθούμε να εκλογικεύσουμε και να βρούμε τρόπους να δικαιολογήσουμε τα αδικαιολόγητα. Δεν χρειάζεσαι τα ευρήματα του CERN για να απορρίψεις τη Γένεση, αρκούν και μόνο βασικές στοιχειώδη επιστημονικές γνώσεις. Παραδείγματα πολλά, να δώσω μόνο έναν. Όταν η Εκκλησία τελικά αποφάσισε να αποδεχτεί το πλέον επιστημονικό γεγονός της θεωρίας της εξέλιξης, οι 6 μέρες της δημιουργίας μεταλλάχτηκαν σε «6 διαστήματα άγνωστου χρόνου». Από την άλλη όμως βλέπουμε ότι η Γένεσης λέει πως ο Θεός δημιούργησε τα φυτά την 3η μέρα ενώ τον ήλιο την 4η. Διερωτάται κανείς… πως για ολόκληρο το χρονικό διάστημα της 3ης μέρας τα φυτά επιβίωσαν χωρίς ήλιο για φωτοσύνθεση; Η θρησκεία θα σου πει ότι ο Θεός προνόησε και μέσα από την παντοδυναμία του τα φυτά επιβίωσαν. Από την άλλη υπάρχει και η υπόθεση ότι οι συγγραφείς της Γένεσης πριν 2,500-3,000 χρόνια δεν γνώριζαν ότι τα φυτά χρειάζονται τον ήλιο επειδή τα έβλεπαν να επιβιώνουν τις νύχτες. Ποιο από τα δύο είναι πιο πιθανόν….;
Ας μην αναλύσω το Θεολογικό περισσότερο, ήδη το έχω αναλύσει περισσότερο από ότι έπρεπε και πιθανόν να κούρασα. Στο κάτω-κάτω το θέμα μας ήταν η θρησκεία στα σχολεία. Από όσα άκουσα από το πάνελ, οι δύο βασικοί λόγοι που κάποιοι στέκονται υπέρ της αναγκαστικού μαθήματος των θρησκευτικών είναι ότι:
1) θεωρούν ότι τα θρησκευτικά διδάσκουν ηθική και
2) συντηρούν την ταυτότητά μας σαν κοινωνία κάτι που είναι σημαντικό σε ένα εχθρικό πλανήτη.
Θεωρώ ότι η θρησκεία χωρίζεται σε δύο τομείς, τον οντολογικό που αφορά την ύπαρξη του «υπερφυσικού» και τον ηθικό που αφορά κανόνες για ηθική ζωή. Όσον αφορά το ηθικό κομμάτι όπως σωστά δήλωσε στην ομιλία του και ο πρώην υπουργός παιδείας κύριος Ανδρέας Δημητρίου, ο Χριστιανισμός δεν έχει μονοπώλιο στην ηθική. Ηθική υπήρχε προ-Χριστιανισμού και υπάρχει και στις τώρα μη-Χριστιανικές κοινωνίες αλλά υπάρχει και σε εμάς που είμαστε άθεοι και απαρνιόμαστε τον Χριστιανισμό. Έχω κουραστεί να ακούω για την παραβολή του καλού Σαμαρίτη σαν δικαιολογία για το ότι πρέπει να διδάσκεται ο Χριστιανισμός. Και να μην μιλήσουμε για όλα τα ανήθικα που βρίσκονται στην Αγία Γραφή που είναι πολλά (όπως είπα πριν για κάποια ξεκάθαρα δες απλά τα βιβλία Λευϊτικό και το Δευτερονόμιο) τα οποία δεν διδάσκονται ούτε στο σχολείο αλλά ούτε και από την Εκκλησία αλλά με το να παρουσιάζουμε τον Χριστιανισμό σαν την απόλυτη αλήθεια κινδυνεύουμε οι πιστοί να το ψάξουν, να τα βρουν και να τα πιστέψουν σαν σωστή ηθική. Φτάνει μόνο να δούμε την ομοφοβία που μας χαρακτηρίζει σαν κοινωνία για να δούμε τα ανήθικα συμπτώματα της αρρώστιας που λέγεται θρησκεία. Όχι, ηθική διδασκαλία μπορεί να γίνει και έξω από τα πλαίσια του Χριστιανισμού και μάλιστα με πολύ πιο ηθικούς τρόπους από το να απειλούμε τα παιδιά ότι αν δεν ακολουθήσουν τον νόμο του Θεού θα καούν για πάντα στα καζάνια της κόλασης, τιμωρία του δημιουργού τους. Παρένθεση, ξέρω ότι πολλοί θρήσκοι απαρνούνται την ύπαρξη της κόλασης αλλά είναι βασικό στοιχείο του Χριστιανισμού και ακόμη και ο ίδιος ο Χριστός μίλησε για αυτήν (Ματθαίος 25:41-46).
Και έτσι περνάμε στο οντολογικό κομμάτι, τη διδασκαλία της ύπαρξης του «υπερφυσικού» δημιουργού. Επικαλούμαστε το ηθικό κομμάτι της θρησκείας για να δικαιολογήσουμε τη διδασκαλία ολόκληρου του Χριστιανικού πακέτου, που όπως είπα πριν αποτελείται και από το οντολογικό κομμάτι, ένα κομμάτι που καταπατά κάθε ιδέα κριτικής σκέψης και ορθολογισμού και καμία σχέση δεν θα έπρεπε να έχει με τα δημόσια σχολεία. Αντιθέτως, όσον αφορά το οντολογικό, η ορθολογιστική προσέγγιση θα ήταν η μελέτη/διδασκαλία φιλοσοφικών επιχειρημάτων όπως αυτά του Anselm, Kant, Nietzsche, Russel, Humes, Dawkins, κλπ.
Τέλος, το δεύτερο μεγάλο επιχείρημα υπέρ του μαθήματος των θρησκευτικών ήταν αυτό της παράδοσης/ταυτότητας. Και ερωτώ… αν όντως η κατάργηση του μαθήματος των θρησκευτικών είναι πρόοδος (μπορεί να είναι, μπορεί και όχι), γιατί πρέπει η παράδοση να σταθεί εμπόδιο; Πόσα κομμάτια της παράδοσης έχουμε πλέον σαν κοινωνία καταργήσει προοδεύοντας; Τι θα πει ο Χριστιανισμός είναι μέρος της ταυτότητάς μας; Εμείς οι άθεοι, ή οι ακόλουθοι άλλων θρησκειών δεν μπορούμε να θεωρηθούμε σαν πολίτες της Κύπρου; Από πού και ως που ο Χριστιανισμός είναι αναπόσπαστο κομμάτι της Κυπριακής ταυτότητας; Προς τι αυτός ο ρατσισμός; Επίσης, αν η δημόσια διδασκαλία μη-επιστημονικών απόψεων σαν η απόλυτη αλήθεια, συντηρείται σε χάρη της παράδοσης, πως μας χαρακτηρίζει αυτό σαν κοινωνία; Αφήνω τα ερωτήματα για σκέψη…
Κλείνοντας να περιγράψω συνοπτικά την άποψη μου για το μάθημα των θρησκευτικών. Πιστεύω ότι το κράτος για να μπορεί να θεωρηθεί κοσμικό θα έπρεπε το ομολογιακό μάθημα των θρησκευτικών να το παρέχει σαν επιλεγόμενο μαζί με την επιλογή για ομολογιακά μαθήματα άλλων θρησκειών με μεγάλη ζήτηση, όπως επίσης και το επιλεγόμενο μάθημα της θρησκειολογίας (ένα μάθημα που προσεγγίζει την θρησκεία επιστημονικά (π.χ. μέσα από τους φακούς της ιστορίας, της κοινωνιολογίας και της ψυχολογίας).
Ελπίζω η προσπάθεια και ο διάλογος για το συγκεκριμένο θέμα να συνεχίσει.
Γράφει: Στέφανος Δημητρίου
