«Λοιπόν, μέσα σε τέτοιο κλίμα, όταν προσπαθούμε να φτάσουμε σε συμβιβασμό μέσα από διαπραγματεύσεις, δεν χρειάζονται δημεγερτικές ομιλίες. Θέλεις να συζητήσεις με νηφαλιότητα τα προβλήματα, γιατί ο κόσμος θέλει να μάθει πώς συμπεριφέρεσαι και πώς εκφράζεσαι, ώστε να πάρει μια ιδέα για το πώς χειρίζεσαι τα σημαντικά θέματα στην πορεία των διαπραγματεύσεων. Οι μάζες θέλουν να βλέπουν κάποιον που είναι υπεύθυνος και μιλά με υπεύθυνο τρόπο. Τους αρέσει αυτό, οπότε αποφεύγω τους δημεγερτικούς λόγους. Δεν θέλω να υποδαυλίσω το πλήθος. Θέλω το πλήθος να καταλάβει τι κάνουμε και θέλω να τους ενσταλάξω ένα πνεύμα συμφιλίωσης».
Έτσι απάντησε ο Νέλσον Μαντέλα κατά τη συζήτηση του με τον Ρίτσαρντ Στένγκελ, όταν ο τελευταίος του είπε «μερικές φορές σας κριτικάρουν επειδή ως ομιλητής δεν ξεσηκώνετε ιδιαίτερα το πλήθος». Η θέση του Μαντέλα φωτίζει τρία πράγματα που πρέπει να μας απασχολήσουν αν θέλουμε να εξέλθουμε από τον βάλτο της κατοχής.
1. Πληροφόρηση
Μέσα από την προσεκτική ανάγνωση ευρημάτων πρόσφατων ερευνών κοινής γνώμης για το κυπριακό διαπιστώνει κανείς σύγχυση ως προς την κατανόηση των βασικών εννοιών που σχετίζονται με την επιδιωκόμενη λύση. Τι σημαίνει ομοσπονδία και ποια είναι τα εγγενή της στοιχεία. Τι σημαίνει διζωνικότητα. Τι πάει να πει πολιτική ισότητα. Τι σημαίνει και τι συνεπάγεται ισχυρό κεντρικό κράτος και τι χαλαρό κεντρικό κράτος. Δεν είναι αρκετό να ασχολούμαστε με το αν κάποιος είναι υπέρ ή εναντίον της λύσης. Το ζήτημα είναι να καταλαβαίνουμε για ποια λύση μιλάμε. Να είμαστε στην ίδια σελίδα. Τώρα θα μου πείτε ότι διαπραγματευόμαστε γι’ αυτή τη μορφή λύσης για δεκαετίες, δεν εμπεδώσαμε τι σημαίνει; Πιστεύω πως όχι. Και αυτό γιατί για χρόνια τώρα συζητούσαμε γι’ αυτούς τους όρους με άκρατο υποκειμενισμό και υπέρμετρο συναισθηματισμό.
2. Συμφιλίωση
Η διακήρυξη της συμφιλίωσης πρέπει να διασυνδεθεί με πράξεις συμφιλίωσης. Και δεν μιλώ ούτε για πολιτισμική ταύτιση, ούτε για ισοπέδωση των εθνικών ταυτοτήτων. Μιλώ για την επαφή και την ώσμωση των ανθρώπων κάτω από κοινά ενδιαφέροντα και επιδιώξεις. Ναι, δράσεις έγιναν και συνεχίζουν να γίνονται πολλές. Αλλά είναι κλειστές στις ίδιες ομάδες ανθρώπων. Ο φόβος είναι κυρίαρχος ακόμα σε πολλά μυαλά (και κυρίως στα μυαλά των νέων). Επί τούτου, φροντίζει για χρόνια η μισαλλόδοξη ρητορική των μεγαλεμπόρων του πατριωτισμού. Αλλά για νηφάλιες και ορθολογικές αποφάσεις είναι αναγκαίο να τεθεί υπό έλεγχο ο φόβος. Και τα μέσα για να τον αλυσοδέσεις είναι η γνώση και πράξη (το βίωμα της επαφής). Βεβαίως, αυτό δεν σημαίνει ότι υποβιβάζω το κυπριακό πρόβλημα σε θέμα συμφιλίωσης. Θεωρώ όμως αντίφαση να ισχυρίζεται κάποιος ότι θέλει λύση, αλλά να ανθίσταται ή να λοιδορεί τις κοινές δράσεις ανθρώπων των δύο κοινοτήτων. Αν δεν δομήσεις γέφυρες επαφής και συνεννόησης με αυτούς που θα συνεργαστείς, θα συγκυβερνήσεις, θα συνδημιουργήσεις, πώς τη λύση θα την προσδιορίσουν τα δύο επίθετα που ακούραστα επαναλαμβάνουμε: «λειτουργική» και «βιώσιμη»;
3. Υπεύθυνη ηγεσία
Προϋπόθεση για τη θετική έκβαση οποιασδήποτε συλλογικής προσπάθειας για πρόοδο, είναι το ποιοι είναι οι καραβοκύρηδες. Και οι καραβοκύρηδες θα πρέπει να έχουν τη δύναμη να υπερβαίνουν τον κακό τους εαυτό, να έχουν επίγνωση της αποστολής τους, να στέκονται με θάρρος απέναντι στην πρόκληση και οπωσδήποτε να ξέρουν τι σημαίνει μεγαλοθυμία για να συνυφαίνουν τη διαφορετικότητα και να λειτουργούν παιδευτικά για το λαό.
Καταληκτικά, αυτό είναι το διακύβευμα: μια υπεύθυνη ηγεσία, που μιλά τη γλώσσα της αλήθειας και κρατά πληροφορημένους τους πολίτες με ορθολογισμό και σύνεση, γιατί τους θέλει ενήμερους και συμμέτοχους και όχι παρασυρμένους από συνθήματα και φοβικούς παροξυσμούς. Μια ηγεσία που δεν επικεντρώνεται σε ψηφοθηρικές δημεγερτικές ομιλίες, αλλά εστιάζει στην προσπάθεια οριστικής λύσης του κυπριακού, θέτοντας τις σωστές αρχές δράσης: την ενημέρωση, την επί του πρακτέου επίτευξη της συμφιλίωσης και την υπεύθυνη και ειλικρινή στάση έναντι του λαού. Και όταν αναφέρομαι στην ηγεσία εννοώ την πολιτική ηγεσία, τους πολιτικούς φορείς επιρροής της κοινής γνώμης.
Γράφει: Παναγιώτης Σεντώνας
