Η επικύρωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων της μη τυπικής και άτυπης μάθησης υπήρξε για χρόνια αίτημα των νέων της Ευρώπης.
Και αυτό γιατί η δραστηριότητα των οργανωμένων νέων αλλά και όσων εργάζονται για τη νεολαία στηρίχθηκε και στηρίζεται σε μεθόδους μη τυπικής μάθησης. Έτσι οι νέοι, που διένυσαν τέτοιες μαθησιακές οδούς, γνωρίζουν καλά τον θετικό αντίκτυπο στην αυτεπίγνωση των ατόμων αλλά και στον εμπλουτισμό των δεξιοτήτων και ικανοτήτων της νέας γενιάς, στοιχεία που μπορούν να επιτελέσουν καθοριστικό ρόλο στην ενίσχυση της απασχολησιμότητας, της μαθησιακής κινητικότητας, αλλά και της ενεργού πολιτότητας.
Η εμπειρία αλλά και η επιστημονική έρευνα αποδεικνύουν ότι, τόσο η μη τυπική μάθηση (δηλαδή η μάθηση που συντελείται μέσω σχεδιασμένων δραστηριοτήτων εκτός όμως του οργανωμένου και δομημένου μαθησιακού περιβάλλοντος), όσο και η άτυπη (η μάθηση που προκύπτει από καθημερινές δραστηριότητες και δεν είναι οργανωμένη ή διαρθρωμένη όσον αφορά σε στόχους, χρόνο, μαθησιακά μέσα) επιτελούν μια πολυσήμαντη βελτιωτική επίδραση στο δυναμικό των δεξιοτήτων των νέων ανθρώπων.
Οι νέοι που περνούν μέσα από τέτοιες μαθησιακές διαδρομές φαίνεται ότι βελτιώνουν και τις παραδοσιακές ή βασικές δεξιότητες (όπως είναι η επικοινωνία στη μητρική και σε ξένες γλώσσες, οι ψηφιακές δεξιότητες, η μαθηματική ικανότητα και οι βασικές ικανότητες στην επιστήμη και την τεχνολογία) αλλά κυρίως τις οριζόντιες ή εγκάρσιες δεξιότητες (όπως είναι η πρωτοβουλία, η κοινωνική υπευθυνότητα, η πολιτισμική ευαισθητοποίηση, η δημιουργικότητα).
Οι σημερινές πραγματικότητες στην αγορά εργασίας, αλλά και ευρύτερα στην κοινωνία, υποδεικνύουν ότι για την επιτυχή παρουσία των νέων στον στίβο της εργασίας αλλά και στην κοινωνία, το πτυχίο (τα ακαδημαϊκά προσόντα) από μόνο του δεν είναι απαραίτητα αρκετό. Υπάρχει ανάγκη για εκείνες τις δεξιότητες επιτρέπουν στα άτομα να εργάζονται και να αλληλεπιδρούν με τους ανθρώπους γύρω τους αποτελεσματικά. Η κατοχή αυτών των δεξιοτήτων ενδυναμώνει τους νέους μας ως προς την αυτοπραγμάτωσή τους και την προσωπική τους εξέλιξη.
Η συμμετοχή σε δραστηριότητες στον τομέα της νεολαίας που εμπεριέχουν τις μορφές της μη τυπικής και άτυπης μάθησης, επιφέρουν θετικό αντίκτυπο σε τέσσερεις, κατά την άποψη μου, τομείς της ζωής των νέων:
- Στην προσωπική ανάπτυξη: βοηθά τους νέους να αποκτήσουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και να αναπτύξουν αυτεπίγνωση, να κατανοήσουν τα δυνατά τους σημεία και τις αδυναμίες τους. Τους ενθαρρύνει να δράσουν έξω από τα ασφαλή όρια της άνεσής τους και να γνωρίσουν το εύρος των δυνατοτήτων τους, να αφοσιωθούν στα χαρίσματα και τα ταλέντα τους.
- Στην ανάπτυξη της ενεργού πολιτότητας: καλλιεργεί τις κοινωνικές ικανότητες και τις ικανότητες που σχετίζονται με την ιδιότητα του πολίτη, όπως και την έκφραση και κατανόηση διαφορετικών απόψεων στις όλο και περισσότερο ποικιλόμορφες κοινωνίες μας. Εξοικειώνει τους νέους με σημαντικές κοινωνικές και πολιτικές έννοιες και δομές, καθώς και με το καθήκον της ενεργού και δημοκρατικής συμμετοχής. Ευαισθητοποιεί για τη διαπολιτισμική επικοινωνία, την πολυμορφία των αξιών, το σεβασμό του «άλλου», τη δημοκρατική ενεργοποίηση για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
- Στην απασχολησιμότητα: Αποτελεί ίσως τον καλύτερο τρόπο απόκτησης των οριζόντιων δεξιοτήτων που έχει ανάγκη η αγορά εργασίας: την κριτική και δημιουργική σκέψη, την ανάληψη πρωτοβουλιών, την επίλυση προβλημάτων, την αξιολόγηση κινδύνων, τη λήψη αποφάσεων, την εποικοδομητική διαχείριση των συναισθημάτων, την ανθεκτικότητα
- Στο πλάσιμο πιο ανθρώπινων κοινωνιών: φέρνει τους ανθρώπους κοντά και αποτελεί ισχυρή δύναμη στη διαμόρφωση της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Οικοδομεί την ικανότητα της ενσυναίσθησης, πράγμα που βοηθά στην κατανόηση των σκέψεων και των συναισθημάτων των άλλων ανθρώπων. Και η ικανότητα αυτή αυξάνει την κοινωνική ευαισθησία των ατόμων και περιστέλλει φαινόμενα όπως ο εκφοβισμός, η προκατάληψη, ο ρατσισμός.
Ο Δανός ερευνητής Søren Kristensen υποστηρίζει ότι «μπορούμε να ισχυριστούμε πως, κατά μια έννοια, η μη τυπική εκπαίδευση φτάνει στα μέρη που η τυπική εκπαίδευση δεν μπορεί να φτάσει». Και έχει κατά την άποψή μου απόλυτο δίκαιο. Οι τρεις αυτές μορφές εκπαίδευσης (τυπική, μη τυπική, άτυπη), λειτουργώντας συμπληρωματικά μπορούν να απελευθερώσουν μεγάλες μετασχηματιστικές δυνάμεις προόδου για τις κοινωνίες μας.
Συμπερασματικά, η επικύρωση των γνώσεων και των δεξιοτήτων που αποκτώνται μέσω της μη τυπικής και άτυπης μάθησης μπορεί να δώσει περαιτέρω ώθηση στη συμμετοχή των νέων σε δράσεις εμποτισμένες με αυτές τις μορφές μάθησης. Η μεγαλύτερη συμμετοχή νέων συνεπάγεται ενδυναμωμένους νέους ως προς την προσωπική τους ανάπτυξη, τη δημοκρατική ενεργοποίηση, την ενίσχυση της απασχολησιμότητάς τους. Και ενδυναμωμένοι νέοι σημαίνει ισχυρούς φορείς θετικής κοινωνικής αλλαγής.
(Παρέμβαση στο Συνέδριο που διοργάνωσε το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού με θέμα «Επικύρωση της Μη Τυπικής και Άτυπης Μάθησης: υφιστάμενη κατάσταση και επόμενα βήματα», 16/06/2016) .
Γράφει: Παναγιώτης Σεντώνας
