Αν και είχα στο μυαλό μου να γράφω ένα άρθρο κάθε 1-2 βδομάδες, η προχθεσινή έμπνευση της ΟΕΒ να ζητήσει ξανά μείωση του κατώτατου μισθού δεν με αφήνει να αγιάσω.
Η τελευταία επίσκεψη της Τρόικας έδωσε και πάλι την ευκαιρία στην ΟΕΒ να επαναφέρει στο τραπέζι το ζήτημα του κατώτατου μισθού. Η κατάργηση του κατώτατου μισθού είναι πάγια θέση της ΟΕΒ από ιδρύσεως, πράγμα που δεν χάνουν ευκαιρία να επιβεβαιώσουν οι εκπροσωποι της όποτε τους δωθεί η ευκαιρία. Η κατάργηση του κατώτατου μισθού, πέρα από την προφανή αιτία για την οποία επιδιώκεται, την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και κερδοφορίας των επιχειρήσεων μέσω της μείωσης του εργατικού κόστους, για να γίνει πιο αποδεκτή από το ευρύ κοινό, πλασάρεται συνήθως ώς «χάπι» για την ανεργία. Αυτή όμως η επιχειρηματολογία μπάζει νερά από παντού, πράγμα που θα δούμε στη συνέχεια.
Η επιχειρηματολογία της νεοφιλεύθερης σχολής για τον κατώτατο μισθό συνοψίζεται στην εξής λογική. Με την ύπαρξη του κατώτατου μισθού, ένας επιχειρηματίας που έχει διάθεση να εργοδοτήσει με χαμηλότερο μισθό και ένας εργαζόμενος που έχει διάθεση να εργαστεί με χαμηλότερο μισθό δεν μπορούν να συνάψουν μια εργασιακή συμφωνία. Έτσι χάνεται μια θέση εργασίας αφού ο εργοδότης δεν εργοδοτεί και ο εργαζόμενος δεν εργοδοτείται. Άρα η ύπαρξη πλαφόν στους μισθούς, μόνο κακό μπορεί να προκαλέσει. Μέχρις εδώ όλα καλά. Η επιχειρηματολογία φαίνεται αρκετά λογικοφανής και στέρεα. Όπως όμως έχω υποστηρίξει σε παλαιότερο άρθρο μου, το λογικό δεν συνεπάγεται και το αληθές. Η επιχειρηματολογία για την κατάργηση του κατώτατου μισθού είναι ελαττωματική και αυτό μπορεί επιδειχτεί με δύο τύπους επιχειρημάτων, τα επιστημονικά και τα φιλοσοφικά. Ας δούμε λοιπόν τις δύο κατηγορίες επιχειρημάτων.
1) Επιστημονικά επιχειρήματα κατά της κατάργησης του κατώτατου μισθού.
Η επιχειρηματολογία υπέρ της κατάργησης του κατώτατου μισθού είναι παράγωγο της νεοφιλελεύθερης σκέψης της σχολής του Σικάγο, απότοκο της φιλοσοφίας του Χάγιεκ και των οικονομικών απόψεων του Φρηντμαν. Στα τέλη της δεκαετίας του 70 το 90% ορθόδοξων των οικονομολογόγων (όταν λέμε ορθόδοξους αποκλείουμε τους μαρξιστές, τους οικονομολόγους της αυστριακής σχολής κτλ) ήταν πεπεισμένο ότι ο κατώτατος μισθός αυξάνει την ανεργία. Αυτή η άποψη βασιζόταν στην αποδοχή του υπεραπλουστευμένου μοντέλου της αγοράς και της ζήτησης. Το συγκεκριμένο μοντέλο έχει τύχει δρυμείας κριτικής για τις παραδοχές του από οικονομολόγους εγνωσμένου κύρους όπως ο Πιέρο Σράφα. Το 1992 το ποσοστό των οικονομολόγων που αποδέχεται την κατάργηση του κατώτατου μισθού έπεσε στο 79%, το 2000 στο 46% και το 2013 στο 34%.
Η πτώση στην αποδοχή αυτής της θέσης δεν είναι άσχετη με τα επιστημονικά ευρήματα που δημιοσιεύονται τα τελευταία χρόνια με απαρχή το περίφημο βιβλίο των Kard και Krueger με τίτλο «MythandMeasurement: TheNewEconomicsoftheMinimumWage» που δημιοσιεύτηκε το 1995. Σε αυτό το βιβλίο οι συγγραφείς παρουσιάζουν τρείς διαφορετικές περιπτώσεις αύξησης του κατώτατου μισθού και αναλύουν την συσχέτιση με την ανεργία. Όπως θα έχετε ήδη αντιληφθεί οι συγγραφείς δεν τεκμηριώνουν αύξηση της ανεργίας που να προκαλείται με την αύξηση του κατώτατου μισθού. Τα ευρήματα της έρευνας των Kard και Krueger έρχονται στην συνέχεια να υποστήρίζουν και άλλες έρευνες κατά την διάρκεια των τελευταίων δύο δεκαετιών.
Τα αποτελέσματα των ερευνών έρχονται να επιβεβαιώσουν και συμπεράσματα τα οποία βγαίνουν ακόμη και από το υπεραπλουστευμένο μοντέλο της προσφοράς και ζήτησης. Αυτό που μας λέει το συγκεκριμένο μοντέλο είναι το εξής. Σε οποιοδήποτε συνδυασμό προσφοράς και ζήτησης πάντα υπάρχει ένα σημείο ισορροπίας. Όταν ο κατώτατος μισθός τεθεί κοντά στο σημείο ισορροπίας δεν επηρεάζει καθόλου την ανεργία και ταυτόχρονα προστατεύει τους κοινωνικά αδύναμους από την εκμετάλλευση. Και αυτό τεκμηριώνεται και από τα επιστημονικά δεδομένα.
Το γενικό συμπέρασμα της επιστημονικής προόδου για το συγκεκριμένο θέμα είναι το εξής. Με τα σημερινά δεδομένα η θέση για κατάργηση του κατώτατου μισθού είναι επιστημονικά ατεκμηρίωτη και αστήρικτη. Το θέμα είναι τουλάχιστον σηζητήσιμο, με τα δεδομένα να γέρνουν κύριως ενάντια στη θέση ότι ο κατώτατος μισθός επηρεάζει την ανεργία. Οπόταν, οποιαδήποτε επιμονή σε αυτό το μέτρο μπορεί να χαρακτηριστεί ιδεοληψία και δογματισμός.
2) Φιλοσοφικά επιχειρήματα κατά της κατάργησης του κατώτατου μισθού.
Πέρα από το επιστημονικά ατεκμηρίωτο της θέσης για κατάργηση του κατώτατου μισθού, υπάρχει μια άλλη κατηγορία επιχειρημάτων, πολύ πιο ισχυρή κατά την άποψη μου, που εμπίπτει στην κατηγορία της φιλοσοφικής αναζήτησης. Ας υποθέσουμε τώρα ότι εμφανίζεται ένας νομπελίστας οικονομολόγος και μου αποδυκνείει ότι ότι έχω γράψει μέχρι τώρα είναι λάθος και ας δεχθούμε έστω και για λίγο ότι η κατάργηση του κατώτατου μισθού μειώνει την ανεργία. Ένα ερώτημα που μπάινει εδώ είναι το εξής. Ε καί; Δικαιολογεί η μείωση της ανεργίας κατά κάποιες εκατοστιαίες μονάδες την θυματοποίηση μιας ολόκληρης κοινωνικής ομάδας και μάλιστα αρκετά μεγάλης; Ποιος θα επωφεληθεί από την δήθεν μείωση της ανεργίας; Ποιόν εξυπηρετεί στο τέλος της ημέρας το καμουφλάρισμα των άνεργων σε μισθωτά ερείπια; Γιατί το να ζείς με 400 ευρώ το μήνα και να μην ζεις καθόλου, για σένα δεν θα έχει διαφορά. Η Ζέτα όμως θα καπαρτίζει. Εδώ εγείρεται και το ζήτημα της ερμηνείας των αριθμών και των οικονομικών δεδομένων. Ποιοί δείκτες τελικά αντιπροσωπεύουν την κοινωνική ευμάρεια μιας χώρας; Γιατί αν καταργήσουμε τον κατώτατο μισθό για χάρην της μείωσης της ανεργίας, την ίδια ώρα με μαθηματική ακρίβεια θα μειώσουμε και τον διάμεσο μισθό και θα αυξήσουμε τον δείκτη ανισότητας. Άρα; Ποιό από όλα είναι πιο σημαντικό; Περισσότεροι άνεργοι η περισσότεροι φτωχοί; Είναι για παράδειγμα οι Ινδοί με 3% ανεργία είναι σε καλύτερη μοίρα από τους Κύπριους; Είναι στο τέλος της ημέρας πιό ηθικό πχ για να βρεί κάποιος δουλειά να φτωχοποιηθούν άλλοι πέντε; Αυτά είναι πολύ σοβαρά ερωτήματα που καλούνται να απαντήσουν οι υποστηρικτές της κατάργησης του κατώτατου μισθού, αν και αμφιβάλλω αν μπορούν να δώσουν πειστικές απαντήσεις.
Η μείωση της ανεργίας μέσω της κατάργησης του κατώτατου μισθού είναι ένα λογικοφανές μύθευμα που χρησιμοποιείται έντεχνα για να πλασαριστεί η μείωση του εργατικού κόστους και η αύξηση της ανταγωνιστικότητας του εγχώριου κεφαλαίου μέσα από ένα κοινωνικό πρόσωπο για το δήθεν κοινό καλό. Δυστυχώς όμως γι αυτούς που προπαγανδίζουν υπέρ αυτής της θέσης τα επιχειρήματα είναι αδύναμα και ευκόλα αντικρουόμενα. Το μόνο που θα πετύχει πιθανή κατάργηση του κατώτατου μισθού είναι περαιτέρω πτώση του μέσου βιοτικού επιπέδου και την επιτάχυνση της φτωχοποίησης της κοινωνίας. Τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο.
Γράφει: Παναγιώτης Χαραλάμπους
