Ο νικητής των πρόωρων γενικών εκλογών στην Τουρκία είναι ένας… και πολλοί αυτοί που έχασαν.
Σε μια πολύ «ιδιαίτερη» περίοδο που μεσολάβησε από τον Ιούνη όταν πραγματοποιήθηκαν κανονικά οι γενικές εκλογές μέχρι και σήμερα, το αποτέλεσμα της 1ης Νοεμβρίου θα πρέπει να κριθεί ακριβώς στις συνθήκες «έκτακτης ανάγκης» και τρομοκρατίας που τελικά επικράτησαν. Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον φαίνεται ότι περισσότερο ρόλο έπαιξαν τα ένστικτα που επικεντρώνονται στην ασφάλεια και τη σταθερότητα και τα οποία με τη σειρά τους αντικατοπτρίστηκαν στον Erdoğan και στο ΑΚΡ. Αυτή ακριβώς η επιλογή γύρω από τις έννοιες της ασφάλειας και της σταθερότητας και η τελική της κατεύθυνση σε συνθήκες τρομοκρατίας, ήταν εκείνη που δεν καταγράφηκε σχεδόν σε καμιά προεκλογική έρευνα γνώμης. Συγκεκριμένα μια πρώτη αξιολόγηση στη βάση των κομματικών ποσοστών και εδρών στην Εθνοσυνέλευση έχει ως εξής:
Ο απόλυτος νικητής των εκλογών είναι ο Recep Tayyip Erdoğan. Σε αυτόν ανήκει η στρατηγική αποτυχίας σχηματισμού κυβέρνησης συνεργασίας, η στρατηγική να οδηγηθεί η χώρα σε πρόωρες εκλογές, καθώς και η δημιουργία των γενικότερων συνθηκών μέσα στις οποίες αυτές πραγματοποιήθηκαν. Εάν ληφθεί υπόψη η πορεία συγκέντρωσης των εκτελεστικών εξουσιών στο πρόσωπο του από το 2011 και μετά και η επιβολή του δικού του κύκλου εξουσίας στον πυρήνα του ΑΚΡ ακόμα και στο τελευταίο συνέδριο, τότε ο Πρόεδρος της Τουρκίας καθιερώνεται ως η ηγεμονική προσωπικότητα σε ολόκληρο το πολιτικό σύστημα της Τουρκίας. Νικητής των εκλογών σαφώς είναι το ΑΚΡ και ο πρόεδρος του Ahmet Davutoğlu, ο οποίος πλέον μπορεί να νιώθει πιο ασφαλής από την εσωκομματική αντιπολίτευση. Μετά το αποτέλεσμα των πρόωρων εκλογών, οι διεργασίες διάσπασης ή έντονης διαφοροποίησης εντός του ισλαμικού κινήματος της χώρας περνούν πλέον στο περιθώριο. Σταδιακά και αναλόγως της πορείας διακυβέρνησης, πολλοί από τους φιλόδοξους εσωτερικούς αντίπαλους των Erdoğan και Davutoğlu θα πρέπει πλέον να επανασχεδιάσουν τις κινήσεις τους (π.χ. Gül, Arınç).
Το ΑΚΡ διατηρεί την ηγεμονική του παρουσία στο χώρο των συντηρητικών-θρησκευόμενων ψηφοφόρων και επιστρέφει σε παλαιότερους αριθμούς κοινωνικής στήριξης. Στις πρόωρες εκλογές κατάφερε να κερδίσει περίπου 23 εκατομμύρια ψήφους, δηλαδή να επαναφέρει περίπου 5 εκατομμύρια που έχασε στις 7 Ιουνίου. Σχεδόν ένας στους δύο ψηφοφόρους στηρίζουν το ΑΚΡ, αυτή τη φορά ίσως για διαφορετικούς λόγους. Τα ποσοστά του ξεπερνούν τα ποσοστά που κέρδισαν συνολικά τα υπόλοιπα τρία μεγάλα κόμματα. Η δυνατότητα σχηματισμού αυτοδύναμης κυβέρνησης του ΑΚΡ σημαίνει καταρχήν επαναφορά – ίσως ακόμα πιο αποφασιστικά – του προγράμματος για τη «νέα Τουρκία του 2023», στρατηγικός άξονας του οποίου είναι η υιοθέτηση του προεδρικού συστήματος. Σταδιακά θα πρέπει να αναμένεται η αναθέρμανση αυτής της συζήτησης, αλλά και η συνέχιση της συγκέντρωσης των εξουσιών στον Πρόεδρο του κράτους μέσα από διάφορες νομοθετικές ρυθμίσεις. Την ίδια ένταση αναμένεται να ακολουθήσει το κόμμα και σε σχέση με την εξολόθρευση της όποιας επιρροής έχει η κοινότητα Gülen στο κράτος. Ήδη ετοιμάζονται σημαντικές αλλαγές στο νόμο περί δημοσίων υπαλλήλων. Σκληρή αντιμετώπιση αναμένεται να έχουν και τα λίγα αντιπολιτευόμενα ΜΜΕ της χώρας, για τα οποία πολλοί υποψήφιοι του ΑΚΡ «υποσχέθηκαν» πριν το εκλογικό αποτέλεσμα δικαστικές διαδικασίες. Σε ότι αφορά στο Κουρδικό, η κατάσταση είναι ήδη περίπλοκη λόγω των περιφερειακών εξελίξεων. Όμως η υποχώρηση του HDP ίσως προκαλέσει τη συνέχιση των πιέσεων εναντίον του, αλλά και μια παράλληλη εργαλειοποίηση του Öcalan για να επέλθει μερική ομαλοποίηση σε επίπεδο διαπραγματεύσεων εάν το ΑΚΡ εκτιμήσει ότι το κουρδικό κίνημα θα είναι σε πιο αδύνατη θέση.
Το CHP παρά τα ανοίγματα των τελευταίων χρόνων κυρίως σε ότι αφορά στην οικονομική πολιτική, φαίνεται εγκλωβισμένο στις δυτικές περιοχές και προς το παρόν ανήμπορο να αμφισβητήσει δραστικά το πολιτικό Ισλάμ. Καταγράφεται μια μικρή μετακίνηση υπέρ του, όμως ακόμα το παραδοσιακό «ιστορικό ταμπού» από το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας εναντίον του, είναι αποτελεσματικό. Διατήρησε το ποσοστό του γύρω στο 25% και τα περίπου 11 εκατομμύρια ψήφους. Δεν θα πρέπει να προκαλέσει έκπληξη ένας νέος γύρος εσωστρέφειας και αμφισβήτησης της ηγεσίας του κόμματος. Ακριβώς η ίδια εξέλιξη αλλά σε πολύ πιο έντονο βαθμό θα πρέπει να αναμένεται και για το MHP. Το κόμμα των εθνικιστών απώλεσε σημαντική δύναμη προς το ΑΚΡ, μια τάση που εάν σταθεροποιηθεί θα αλλάξει σημαντικά το κοινωνικό χάρτη της χώρας με την ενίσχυση της συντηρητικότητας του κυβερνώντος κόμματος. Το κόμμα έχασε περίπου 2 εκατομμύρια ψήφους από τις εκλογές της 7ης Ιουνίου 2015. Ήδη μερικές ώρες μετά τα αποτελέσματα ξεκίνησαν οι εσωκομματικές αντιδράσεις εναντίον του Devlet Bahçeli.
Το φιλοκουρδικό HDP έχασε περίπου 3% από τα ποσοστά του και 1 εκατομμύριο ψήφους. Σε μια πρώτη αξιολόγηση φαίνεται ότι το μεγαλύτερο μέρος των τουρκικής καταγωγής ψηφοφόρων που το στήριξαν την 7η Ιουνίου, έκανε διαφορετική επιλογή λόγω της επανέναρξης των ένοπλων συγκρούσεων και τον πρωταγωνιστικό ρόλο που απέκτησε το ΡΚΚ. Όμως η μείωση της δύναμης του κόμματος θα πρέπει να αξιολογηθεί και μέσα από τις συνθήκες τρομοκρατίας που επικράτησαν. Για παράδειγμα ήταν το μοναδικό κόμμα που αναγκάστηκε να ακυρώσει όλες τις προεκλογικές του συγκεντρώσεις, ανέστειλε τη δημιουργία εκλογικών επιτελείων σχεδόν σε όλη τη δυτική Τουρκία και επικεντρώθηκε στην προστασία του κεντρικού του πυρήνα λόγω των συνεχών πληροφοριών για επιθέσεις από το «Ισλαμικό Κράτος». Παράλληλα είναι γεγονός ότι ένα μέρος των Κούρδων ψηφοφόρων φαίνεται να ενοχλήθηκαν από την ένταση της βίας, μέρος της οποίας προερχόταν από το ΡΚΚ. Το ποσοστό του HDP, αλλά κυρίως η πολιτική γεωγραφία αυτού του ποσοστού πιστοποιεί την σαφέστατη ενίσχυση της κουρδικής εθνικής ταυτότητας και της καθιέρωσης της στο τουρκικό πολιτικό σύστημα. Αυτό το δεδομένο σε συνδυασμό με τις περιφερειακές εξελίξεις, είναι παράγοντας μετασχηματισμού του ίδιου του Κουρδικού προβλήματος και βάση σημαντικών εξελίξεων το επόμενο χρονικό διάστημα.
Πίνακας Αποτελεσμάτων
Γράφει: Νίκος Μούδουρος
