«Εάν δεν ξεπεράσουμε τα σύνορα που βρίσκονται στις συνειδήσεις και στις καρδιές, δε θα είναι εφικτή καμιά λύση σε αυτές τις συγκρούσεις που συνεχίζονται για 100 χρόνια».
Αυτά σημείωνε ο Πρόεδρος της Τουρκίας πρόσφατα σε ομιλία του, υπογραμμίζοντας το κεντρικό ιδεολογικό μήνυμα του σημερινού γεωπολιτικού οράματος της χώρας: Να μετατραπεί σε φορέα εγκαθίδρυσης μιας νέας περιφερειακής τάξης πραγμάτων στα πλαίσια ενός «μεταδυτικού» κόσμου. Να μετασχηματιστεί σε δύναμη που να «χαλαρώνει» τα σύνορα και να αμφισβητεί τις μέχρι σήμερα κρατούσες δομές και ισορροπίες της περιοχής. Να αναδεικνύεται σε «άξιο» εκπρόσωπο της διεκδίκησης του Μουσουλμανικού κόσμου για μεγαλύτερο μέρισμα στη παγκόσμια αγορά. Αυτή η αυτοπεποίθηση της Τουρκίας, η οποία φτάνει κάποτε στα όρια της αλαζονείας, μπορεί να γίνει καλύτερα αντιληπτή στη σημερινή χαοτική συγκυρία της ευρύτερης Μέσης Ανατολής.
Η Τουρκία επιθυμεί να αξιοποιήσει τα πολιτικά και στρατιωτικά κενά που παρουσιάζει ο σχεδιασμός για την αντιμετώπιση του «Ισλαμικού Κράτους», με στόχο την εμβάθυνση της επιρροής της στο μελλοντικό μετασχηματισμό της ευρύτερης Μέσης Ανατολής. Αναλαμβάνει ρίσκα σε πολλούς τομείς, διότι κρίνει πως μπορεί να εξυπηρετήσει ταυτόχρονα περισσότερους από ένα στόχους σε ολόκληρη την περιοχή και ιδιαίτερα στη Συρία. Συγκεκριμένα η Άγκυρα στοχεύει κυρίως α)στην ανατροπή Assad και στην ανάληψη πρωταγωνιστικού ρόλου στην οικοδόμηση της «νέας Συρίας», β) στον περιορισμό της επιρροής του κουρδικού κινήματος – πιο συγκεκριμένα του ΡΚΚ – και στην αποδυνάμωση της διαδικασίας κουρδικής κρατικής οικοδόμησης στην τουρκο-συριακή μεθόριο, γ) στον περιορισμό της επιρροής της ακραίας έκδοσης του σουνιτικού Ισλάμ – έτσι όπως εκφράζεται από το «Ισλαμικό Κράτος» - καθώς και δ) στην ανάδειξη της ως της συνεπέστερης δύναμης ενσωμάτωσης της Ανατολικής Μεσογείου στην παγκόσμια αγορά.
Μέσα σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο, η νέα κλιμάκωση της έντασης που παράγει η Τουρκία σε σχέση με την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) της Κυπριακής Δημοκρατίας, δεν είναι τυχαία. Η σημασία της γεωγραφικής θέσης της Τουρκίας, τα κενά του σχεδιασμού ενάντια στο «Ισλαμικό Κράτος» που θέλει να αξιοποιήσει προς όφελός της, αλλά και η ευρύτερη αποσταθεροποίηση στην περιοχή, δημιούργησαν τις προϋποθέσεις ενεργοποίησης «σκληρής ισχύος» στην περιοχή της ΑΟΖ. Ο γενικότερος στόχος φαίνεται να είναι η ενίσχυση του ηγεμονικού ρόλου της Άγκυρας σε ζητήματα ελέγχου της οικονομικής ανάπτυξης στην Ανατολική Μεσόγειο.
Σε πρώτο επίπεδο, η Τουρκία επιθυμεί να στείλει το μήνυμα ότι η δική της παρουσία είναι καθοριστική για το μέλλον των πηγών ενέργειας της περιοχής. Φαίνεται να θέλει να υπογραμμίσει ότι διεκδικεί την παρουσία της στο μέλλον των υδρογονανθράκων με ή ακόμα και χωρίς την οριστική επίλυση του Κυπριακού προβλήματος. Μάλιστα το κεντρικό χαρακτηριστικό της νέας της κίνησης είναι η στρατικοποίηση της κρίσης, σε ένα επίπεδο που η Κυπριακή Δημοκρατία δεν μπορεί να την απειλήσει.
Σε δεύτερο επίπεδο επιδιώκει να στείλει μηνύματα προς ξένες εταιρείες-ανταγωνιστές στην υπόθεση αξιοποίησης των πηγών ενέργειας και σχηματισμού των δρόμων εμπορίου. Σε τρίτο επίπεδο, η Άγκυρα στοχεύει να πάρει καλύτερη θέση έναντι του Ισραήλ, αλλά και της Αιγύπτου στον μεταξύ τους ανταγωνισμό. Υπό αυτή την έννοια, η κλιμάκωση της κρίσης στη θάλασσα αποτελεί συνέχεια του ανταγωνισμού μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ έτσι όπως κορυφώθηκε με τις δολοφονικές επιθέσεις ενάντια στο Mavi Marmara, οι οποίες προκάλεσαν την αλλαγή των «κανόνων εμπλοκής» του τουρκικού πολεμικού ναυτικού στην Ανατολική Μεσόγειο. Συνεπώς, οι σημερινές της ενέργειες έχουν στόχο και άλλα κράτη πέραν της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η ένταση που προκάλεσε η Άγκυρα στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας αναμένεται να συνεχίζεται σε επίπεδα που η ίδια η Τουρκία θα μπορεί να διαχειρίζεται. Σε κάθε περίπτωση, η συγκεκριμένη ένταση που ευνοείται από τη γενικότερη αποσταθεροποίηση της περιοχής, εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο στρατηγικής που έχει η Τουρκία για την Ανατολική Μεσόγειο. Η Κύπρος επηρεάζεται άμεσα, αφού όλες οι προσπάθειες της Τουρκίας για έλεγχο των τριών βασικών οικονομικών της στρατηγικών στην περιοχή ταυτίζονται με την κυπριακή γεωγραφία. Συγκεκριμένα η ενέργεια, το εξωτερικό εμπόριο και ο τουρισμός, αποτελούν τρεις σημαντικούς τομείς στους οποίους η Τουρκία θέλει να αναλάβει πρωταγωνιστικό ρόλο, αναδεικνύοντας τις περιοχές του Ceyhan ως ενεργειακό και εμπορικό κέντρο, το κόλπο İskenderun ως εμπορικό κέντρο και την περιοχή της Antalya ως τουριστικό κέντρο. Όλες οι προαναφερθείσες περιοχές βρίσκονται σε πολύ κοντινή απόσταση από την Κύπρο. Συνεπώς η κάθε προσπάθεια αποκωδικοποίησης των κινήσεων της Τουρκίας αναφορικά με την Κύπρο θα πρέπει να τίθεται ψύχραιμα και ορθολογικά εντός του ευρύτερου τουρκικού γεωπολιτικού οράματος, το οποίο είναι αποτέλεσμα εσωτερικών και εξωτερικών μετασχηματισμών. Ιδιαίτερα σε μια πολύ δύσκολη συγκυρία για ολόκληρη την περιοχή.
Γράφει: Νίκος Μούδουρος
