Από την Εκπαιδευτική Τεχνολογία στην Τεχνολογική Αχρηστία. Των Λεωνίδα Χατζηλοΐζου και Μιχάλη Αλεξόπουλου

Μια εικόνα χίλιες λέξεις. Μια δυσάρεστη εικόνα, απόλυτου χάους και εγκατάλειψης.  

Όχι, δεν είναι παρμένη από κάποια ταινία επιστημονικής φαντασίας ή από κάποιο κατακλυσμικό σενάριο για το τέλος του κόσμου. Είναι μία εικόνα που παρουσιάζει την κατάσταση στην οποία θα περιέλθουν τα τεχνολογικά μέσα στα επόμενα χρόνια στα Δημοτικά Σχολεία, εάν συνεχιστούν οι υφιστάμενες πρακτικές του Υπουργείου Παιδείας.

Αναντίλεκτα, ζούμε στην εποχή της πληροφορίας και οι τεχνολογίες που σχετίζονται με τους Υπολογιστές είναι πλέον μια αναγκαιότητα. Από την πληθώρα των μέσων που προσφέρει σήμερα η Εκπαιδευτική Τεχνολογία, σημαντική θέση κατέχει ο Ηλεκτρονικός Υπολογιστής, του οποίου η εισαγωγή και χρήση στην εκπαίδευση όσον αφορά τη διδακτική υποστήριξη διαφόρων αντικειμένων, τα τελευταία χρόνια κατέχει περίοπτη θέση.

Ο Υπολογιστής είναι σήμερα το καλύτερο εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει τη μετάβαση από τη διδακτική θεωρία στην πράξη. Το γεγονός πως ο Υπολογιστής μπορεί να επεξεργαστεί μεγάλο όγκο δεδομένων πολύ γρήγορα και ταυτόχρονα να συνδυάζει πολλά μέσα, τον καθιστούν απαραίτητο στη σύγχρονη παιδαγωγική πρακτική. Ο Υπολογιστής μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν πίνακας, σαν βίντεο, σαν κασετόφωνο ή σαν συνδυασμός όλων αυτών με τις νέες τεχνολογίες των πολυμέσων και αποτελεί εργαλείο που δύναται να εκπληρώσει τις ανάγκες που θέλει να καλύψει ο εκπαιδευτικός, ανάλογα με τους στόχους που έχει θέσει. Ταυτόχρονα, η χρήση προβολέα ή διαδραστικού πίνακα διευκολύνει ακόμη περισσότερο τον εκπαιδευτικό για την επίτευξη των στόχων του και εμπλουτίζουν το ήδη πλούσιο τεχνολογικά περιβάλλον της τάξης. Η εκπαιδευτική τεχνολογία αποτελεί βασικό εργαλείο για τον μετασχηματισμό του σχολείου, την υποστήριξη και ενίσχυση της μάθησης και, τελικά, την αναβάθμιση του εκπαιδευτικού αποτελέσματος. Τα νέα περιβάλλοντα των ΤΠΕ αλλάζουν ριζικά τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι έχουν πρόσβαση, συγκεντρώνουν, αναλύουν, αναπαριστάνουν και παρουσιάζουν την πληροφορία, επικοινωνούν και συνεργάζονται μεταξύ τους[1].

O Ηλεκτρονικός Υπολογιστής, μας δίνει τη δυνατότητα να έχουμε πληροφορίες οποιουδήποτε τύπου τη στιγμή που τις θέλουμε και μπορεί να εκμεταλλεύεται πολλά συστήματα συμβόλων (κείμενο, ήχος, εικόνα, βίντεο, τρισδιάστατη αναπαράσταση) και πάλι κατά την επιλογή του εκπαιδευτικού. Με τον Υπολογιστή σαν εκπαιδευτικό εργαλείο, έχει έρθει μια επανάσταση στα εκπαιδευτικά πράγματα, αλλάζοντας άρδην την εκπαιδευτική πράξη. Ο μαθητής πλέον, δεν είναι ένας παθητικός δέκτης αυτών που διαδραματίζονται στην τάξη, αλλά γίνεται ενεργός συμμέτοχος. Είναι ένα ενεργό στοιχείο της εκπαιδευτικής διαδικασίας, δημιουργεί, οικοδομεί, φτιάχνει.

Η ανάγκη χρήσης / αξιοποίησης του Ηλεκτρονικού Υπολογιστή στην αίθουσα διδασκαλίας ως διαχειριστή των σύγχρονων Μέσων Πολλαπλής ή Πολύμορφης Επικοινωνίας / Διδασκαλίας (Multimedia) για την υποβοήθηση του εκπαιδευτικού και του μαθητή έχει προσχωρήσει και στη συνείδηση όλων μας αλλά και στην πράξη, στο βαθμό βέβαια που το διαθέσιμο hardware / software αλλά και καταρτισμένο προσωπικό το επιτρέπουν (Μπαβελής, 2002).

Σύμφωνα με τα δεδομένα πρόσφατων ερευνητικών μελετών οι Υπολογιστές παρουσιάζουν πολλές εκπαιδευτικές δυνατότητες. Ενδεικτικά αναφέρονται οι παρακάτω (Μπαβελής, 2002)[2] :

• Κάνουν τη μάθηση πιο ενδιαφέρουσα και διασκεδαστική.
• Παρουσιάζουν τα γεγονότα και τις πληροφορίες με πολλαπλό τρόπο – αναπαραστάσεις (κείμενο – ήχος  εικόνα).
• Τονίζουν τον ενεργητικό ρόλο του μαθητή στη διαδικασία της μάθησης.
• Εξατομικεύουν τη διδασκαλία και παρέχουν την κατάλληλη ανατροφοδότηση σε  σύντομο χρονικό διάστημα.
• Παρέχουν τον έλεγχο της διαδικασίας είτε στο δάσκαλο, είτε στο μαθητή ή να το  κρατούν οι ίδιοι.
• Συνδέουν τη μαθησιακή δραστηριότητα με την καθημερινή ζωή.
• Δημιουργούν ποιοτικότερες συνθήκες συνεργατικής μάθησης.
• Υπογραμμίζουν το διευκολυντικό, παροτρυντικό, συντονιστικό και διαμεσολαβητικό  ρόλο του εκπαιδευτικού στη μαθησιακή διαδικασία.

Η πληροφορική στην εκπαίδευση είναι μια αναμφισβήτητη πραγματικότητα, και με αυτό δεν εννοούμε εισαγωγή απλώς ενός νέου εργαλείου αλλά την ανάπτυξη μιας νέας διάστασης της εκπαιδευτικής τεχνολογίας. Με την αλληλεπίδραση γονέων, εκπαιδευτικών, μαθητών, βιβλίων, κοινωνικών ομάδων και του παιδαγωγικού πλαισίου, το εκπαιδευτικό σύστημα ήδη έχει αλλάξει και ο πυρήνας αυτής της αλλαγής είναι ο Υπολογιστής.

Το ίδιο το Υπουργείο δια του πολιτικού του ηγέτη δείχνει να αντιλαμβάνεται τη σημασία της χρήσης Υπολογιστή, μιας και είναι πιο κοντά στις ανάγκες των ίδιων των μαθητών.

«H εκπαίδευση δεν πρέπει να περιορίζεται στην προσαρμογή του παιδιού στα «μέτρα» του Σχολείου, αλλά, αντίθετα, το Σχολείο πρέπει λαμβάνει υπόψη τα «μέτρα» και τις ανάγκες του παιδιού. Η πρότυπη τάξη Ηλεκτρονικών Υπολογιστών, την οποία εγκαινιάζουμε σήμερα, ανταποκρίνεται κάλλιστα στις απαιτήσεις αυτές, τόσο όσον αφορά στη διαρρύθμιση και τον τεχνολογικό και άλλο εξοπλισμό της, όσο και ως προς την αναπροσαρμογή της μαθησιακής διαδικασίας»[3].

Αυτό τόνισε μεταξύ άλλων ο Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού Κώστας Καδής  μιλώντας στα εγκαίνια της Πρότυπης Τάξης – Εργαστηρίου Ηλεκτρονικών Υπολογιστών του Δημοτικού Σχολείου Αγίου Σπυρίδωνα .

Την ίδια ώρα το Υπουργείο Παιδείας συμμετέχει σε καινοτόμα προγράμματα που σκοπό έχουν την ενσωμάτωση της Τεχνολογίας και της Πληροφορίας στη διδασκαλία και τη μάθηση όπως το διετές ευρωπαϊκό έργο Living Schools Lab[4], το πρόγραμμα «Μικροί Εκπαιδευτές για το Διαδίκτυο»[5] ή το Open Discovery Space[6].

Το Υπουργείο Παιδείας έχει δαπανήσει δεκάδες εκατομμύρια σε τεχνολογικό εξοπλισμό, έτσι ώστε να αναβαθμίσει και να εκσυγχρονίσει την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Από τον ένα Υπολογιστή ανά τάξη, έχουμε φτάσει σήμερα να έχουμε Σχολεία με δύο ή περισσότερους Υπολογιστές στην τάξη, εκτυπωτή, βιντεοπροβολέα, διαδραστικό πίνακα και με τη δυνατότητα χρήσης εργαστηρίου Ηλεκτρονικών Υπολογιστών. Η χρήση του Υπολογιστή στο μάθημα έχει γίνει πλέον αδήριτη ανάγκη, όχι μόνο για τον εκπαιδευτικό, αλλά και για τους ίδιους τους μαθητές. Την ένταξη της τεχνολογίας στο μάθημα εξάλλου ενθαρρύνει και το Υπουργείο Παιδείας μέσα από τα νέα εγχειρίδια και τα Νέα Αναλυτικά Προγράμματα. Έχουμε φτάσει σε ένα χρονικό σημείο όπου οι δαπάνες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια σε συνδυασμό με τις νέες πρακτικές και τα νέα εγχειρίδια έχουν δημιουργήσει πολύ καλές συνθήκες για ουσιώδη αξιοποίηση της τεχνολογίας.

Τροχοπέδη σε αυτή την προσπάθεια έχει σταθεί η οικονομική κρίση. Έχει μειώσει σε σημαντικό βαθμό τις νέες δαπάνες σε τεχνολογικό εξοπλισμό και έχει εξαναγκάσει τις Σχολικές Μονάδες και το Υπουργείο Παιδείας να βασιστούν στον εξοπλισμό που υπάρχει σήμερα στα Σχολεία.

Τα τελευταία χρόνια, τον άτυπο ρόλο του τεχνικού τον έχουν αναλάβει κάποιοι εκπαιδευτικοί σε κάθε Σχολική Μονάδα, εξοικονομώντας στο κράτος σημαντικότατα ποσά. Ο τοπικός συντονιστής και ο σύμβουλος Πληροφορικής. Ο σύμβουλος Πληροφορικής έχει στενή συνεργασία με τη Σχολική Μονάδα για την αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ο τοπικός συντονιστής σε μία Σχολική Μονάδα αποτελεί σύνδεσμο με τον οικείο σύμβουλο Πληροφορικής, τη Σχολική Εφορεία και τις εμπλεκόμενες εταιρίες Πληροφορικής, είναι υπεύθυνος για την καταγραφή και τον έλεγχο της σχετικής περιουσίας του Σχολείου, συνεργάζεται και βοηθά το προσωπικό του Σχολείου έτσι ώστε να γίνεται η καλύτερη δυνατή αξιοποίηση της τεχνολογίας, εξοικειώνεται με τον εξοπλισμό, επιμελείται για την ασφάλεια των συσκευών και την επίλυση τεχνικών προβλημάτων και έρχεται σε επικοινωνία με τον σύμβουλο Πληροφορικής και τους προμηθευτές για επίλυση τυχόν τεχνικών προβλημάτων. (Εγκύκλιος dde4228 με Αρ. Φακέλου 7.1.12[7]). Ο περισσότερος όμως εξοπλισμός που υπάρχει σήμερα στα Σχολεία δεν είναι καινούριος και δεν έχει εγγύηση, επομένως είναι ορατός ο κίνδυνος να πρέπει το κράτος να δαπανεί εκατοντάδες χιλιάδες για συνεχείς επισκευές του, έτσι ώστε να είναι λειτουργήσιμος. Συνεπώς, το βάρος της επισκευής του εξοπλισμού μετατοπίζεται στον τοπικό συντονιστή και τον σύμβουλο Πληροφορικής. Δυστυχώς, στο όνομα της οικονομικής κρίσης και της πολιτικής της λιτότητας έχουν πληγεί ανεπανόρθωτα οι δύο αυτοί θεσμοί που κρατούν στον αναπνευστήρα τον τεχνολογικό εξοπλισμό τα τελευταία χρόνια.

Παρά την σημαντικότατη αναβάθμιση σε τεχνολογικό εξοπλισμό, τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά, τις αυξημένες απαιτήσεις του Υπουργείου Παιδείας, των μαθητών και της κοινωνίας στην αξιοποίηση της Τεχνολογίας και τις αυξημένες ανάγκες των εκπαιδευτικών για συμβουλευτική και τεχνική υποστήριξη, δεν έχει γίνει θεσμοθέτηση του ρόλου των τοπικών συντονιστών με αποτέλεσμα ο τεχνολογικός εξοπλισμός να κινδυνεύει να περιέλθει σε αχρηστία. Ταυτόχρονα, στους σύμβουλους Πληροφορικής έχει ανατεθεί αυξημένος αριθμός Σχολικών Μονάδων, με αποτέλεσμα να εκτελούν και αυτοί χρέη τεχνικού στα Σχολεία που τους αναλογούν και να μην έχουν χρόνο να διατελέσουν τον συμβουλευτικό τους ρόλο.

Το κράτος πρέπει άμεσα και με αποφασιστικότητα να θεσμοθετήσει τον ρόλο του τοπικού συντονιστή των ΤΠΕ και να τους δώσει τον απαραίτητο χρόνο για να εκτελούν τα καθήκοντά τους. Επιπρόσθετα, οι τοπικοί συντονιστές πρέπει να τυγχάνουν συχνής επιμόρφωσης σε θέματα τεχνικής και παιδαγωγικής φύσεως. Τέλος, ο αριθμός των συμβούλων Πληροφορικής πρέπει να αυξηθεί έτσι ώστε να μπορούν να επιτελούν το έργο τους. Είναι απαράδεκτο να αναλογεί ένας σύμβουλος σε περίπου 100 σχολεία.

Με αυτό τον τρόπο το κράτος θα εξοικονομήσει εκατομμύρια αφού θα μπορεί με το χαμηλότερο δυνατό κόστος να διατηρήσει τον υφιστάμενο εξοπλισμό για το μεγαλύτερο δυνατό χρονικό διάστημα.

Μιχάλης Αλεξόπουλος, Μέλος ΔΣ ΠΟΕΔ, Αντιπρόεδρος Κλαδικής Συμβασιούχων ΠΟΕΔ

Λεωνίδας Χατζηλοΐζου, Γενικός Αντιπρόσωπος ΠΟΕΔ, Πρόεδρος Κλαδικής Συμβασιούχων ΠΟΕΔ

Γράφει:  Λεωνίδας Χατζηλοΐζου