Αν όχι τώρα, τότε πότε; Του Χρίστου Χριστοφίδη

«Γιατί είμαστε ο μόνος λαός που τον μη συμμετέχοντα καθόλου στα κοινά δεν τον θεωρούμε φιλήσυχο αλλά άχρηστο...»

Στον Περικλέους Επιτάφιο Λόγο όπως τον κατέγραψε ο Θουκυδίδης, γίνεται προσπάθεια να εξηγηθεί η σημασία του δημοκρατικού πολιτεύματος της Αθήνας για την ποιότητα ζωής που απολάμβαναν οι Αθηναίοι πολίτες αλλά και η σημασία του πολιτεύματος για την πρόοδο και την ελευθερία της Αρχαίας Αθήνας.

Οι Αρχαίοι Αθηναίοι είχαν έγκαιρα εντοπίσει τη σημασία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Το γεγονός ότι το σύστημα επηρεάζει το σύνολο των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Στους Πέρσες του Αισχύλου ο τραγικός συγγραφέας υπογραμμίζει την αυτοκυβέρνηση των Αθηναίων ως βασικό παράγοντα για τη νίκη κατά των Περσών και για την ανδρεία με την οποία υπερασπίζονται τη χώρα τους. Την ίδια παρατήρηση καταγράφει και ο Ευρυπίδης στις «Ικέτηδες» μέσω του Θησέα.

Οι Αρχαίοι Αθηναίοι θεωρούσαν τη συμμετοχή στα κοινά επιβεβλημένη και υποχρεωτική γιατί ήξεραν ότι Δημοκρατία χωρίς συμμετοχή και ανάληψη μιας μορφής ευθύνης από όλους τους πολίτες δεν μπορεί να υπάρξει.

Πολύ έγκαιρα εντόπισαν ακόμα ένα καθοριστικό παράγοντα: το ρόλο της Παιδείας στη διαμόρφωση χρήσιμων πολιτών. Δηλαδή πολιτών που συμμετέχουν και αναλαμβάνουν ευθύνες. Ο Πλάτωνας είχε επισημάνει ότι «παιδεία είναι και τα τείχη της πόλης». Ότι περιβάλλει δηλαδή τον άνθρωπο και επενεργεί στη συνείδηση του, από τις αισθητικές εικόνες που προσλαμβάνει μέχρι την οργανωμένη παίδευση του μυαλού αποτελεί μορφή διαπαιδαγώγησης. Η Δημοκρατία είναι σύστημα απαιτητικό. Χρειάζεται συνειδητοποιημένους πολίτες που να συμμετέχουν και για τη δημιουργία χρήσιμων πολιτών χρειάζεται η κατάλληλη παιδεία. Όχι μόνο μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα αλλά από το σύνολο των δραστηριοτήτων της πολιτείας.

Η Κύπρος βρίσκεται σήμερα σε μια τρομερή παρακμή. Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι είναι μια κοινωνία σε σταδιακή αποσύνθεση. Είμαστε μια ημικατεχόμενη πατρίδα με ορατό μπροστά μας τον κίνδυνο της οριστικής διχοτόμησης. Η κατοχική Τουρκία πολιορκεί κυριολεκτικά το σύνολο του νησιού μας και δημιουργεί κάθε μέρα νέα τετελεσμένα. Είμαστε ένας λαός σε πραγματικό κίνδυνο επιβίωσης. Ταυτόχρονα ζούμε σε μια κοινωνία όπου η διαφθορά βασιλεύει και αγγίζει το ψηλότερο επίπεδο της κοινωνίας. Αντιμετωπίζουμε αυτή τη στιγμή μία απειλητική πανδημία η οποία απειλεί ανθρώπινες ζωές και έχει καταστροφικές οικονομικές συνέπειες. Οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι ο ατομικισμός βρίσκεται στο ψηλότερο επίπεδο που βρέθηκε ποτέ, σε μια κοινωνία που το κέρδος και το χρήμα αποθεώνονται, τα υλικά αγαθά γίνονται αυτοσκοπός, ο πολιτισμός και η παιδεία βρίσκονται χαμηλά στις προτεραιότητες της Κυβέρνησης και το ενδιαφέρον για τα κοινά βρίσκεται στο ναδίρ. Είμαστε μια κοινωνία στην οποία βρίσκεται σε διαρκή εξέλιξη μια διαδικασία απαξίωσης των πάντων που συντηρεί το φαύλο κύκλο της αποσύνθεσης.

Ένα σημαντικό παράδειγμα: το γεγονός ότι οι πολίτες δεν παρακολουθούν τις πολιτικές εξελίξεις, δεν εμβαθύνουν στα γεγονότα, άρα δεν έχουν αξιοκρατικά κριτήρια επιλογής, αυτό οδηγεί πολλές φορές σε επιλογές που είτε επιβάλλονται από μερίδα των ΜΜΕ είτε γίνονται στη βάση μιας αφηρημένης αίσθησης που έχουν οι πολίτες για τα δημόσια πρόσωπα στη χώρα μας. Οι λανθασμένες επιλογές συντηρούν τον φαύλο κύκλο της ανικανότητας, της διαφθοράς, της ασχετοσύνης. Και όλα αυτά φέρνουν με τη σειρά τους περισσότερη απαξίωση.

Κατά τις αμερικανικές εκλογές σημειώθηκε ρεκόρ συμμετοχής των πολιτών σε μια περίοδο δύσκολη για τις ΗΠΑ. Στις ΗΠΑ, τη Μέκκα του ατομικισμού υπάρχει τουλάχιστον το ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Στην Ουάσιγκτον οι σημαντικοί αμερικανοί πρόεδροι τιμούνται με μνημεία ανάλογα των Φαραώ. Είναι η ανάγκη να εδραιωθεί το American Establishment, η έννοια του κράτους, η σημασία του συνόλου και η συμμετοχή στα κοινά.

Στην Κύπρο χρειαζόμαστε μια επανάσταση στην παιδεία του τόπου για να μπορέσει να λειτουργήσει αποδοτικά η Δημοκρατία, η οποία απαιτεί πολίτες με σημαντικό πνευματικό υπόβαθρο και προϋποθέτει την ενεργό συμμετοχή τους.

Διαφορετικά η πορεία προς την ολοκληρωτική καταστροφή θα είναι μοιραία.