Η αβάσταχτη βαρύτητα veto - Αμμοχώστου. Του Χρίστου Χριστοφίδη

Το veto, οι κυρώσεις, η Αμμόχωστος και η εξωτερική μας πολιτική

Οι επόμενες εβδομάδες δε θα ήταν υπερβολή να λεχθεί ότι θα είναι εξαιρετικά κρίσιμες για το μέλλον του τόπου. Την ερχόμενη εβδομάδα αναμένεται να κριθεί το ζήτημα των κυρώσεων κατά της Τουρκίας. Αναμένονται εξελίξεις σε σχέση με το άνοιγμα και τον εποικισμό της Αμμοχώστου υπό τη σκιά των δηλώσεων Τατάρ ότι η διαδικασία έχει ήδη ξεκινήσει, ενώ σημαντικό θα είναι και το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας στα κατεχόμενα για την ανάδειξη τουρκοκύπριου ηγέτη. Το αποτέλεσμα των κρίσιμων πιο πάνω ζυμώσεων θα κρίνει και την προοπτική της πρωτοβουλίας του Γ.Γ. του ΟΗΕ η οποία ήδη έχει εξαγγελθεί αμέσως μετά την ψηφοφορία στα κατεχόμενα. Οι σημαντικοί αυτοί σταθμοί για το κυπριακό δεν είναι ξεχωριστοί μεταξύ τους αλλά συνδέονται και αλληλοεπηρεάζονται. Στα πλαίσια αυτά είναι εντελώς απαραίτητη μια συγκροτημένη, συνολική στρατηγική και πολιτική με ξεκάθαρους στόχους και τακτική για επιτυχία των στόχων αυτών.

Το μετέωρο βήμα του βέτο

Παρά τις δηλώσεις του κυβερνητικού εκπροσώπου, λίγες μέρες πριν, ότι δεν υπάρχει καμιά διασύνδεση μεταξύ των κυρώσεων για τη Λευκορωσία και των κυρώσεων κατά της Τουρκίας, ο Υπουργός Εξωτερικών επέλεξε να διασυνδέσει τις κυρώσεις εναντίον στη Λευκορωσία και την ανάγκη επιβολής πρόσθετων κυρώσεων στην Τουρκία για τις προκλητικές παραβιάσεις στην κυπριακή ΑΟΖ. Αίσθηση προκάλεσε το γεγονός ότι, είτε συμφωνεί κάποιος με αυτή τη προσέγγιση είτε διαφωνεί, υπάρχει ένα αναντίλεκτο γεγονός: η Κύπρος έμεινε μόνη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό ξεκαθάρισε ο ίδιος ο κύριος Μπορέλ με τη δήλωση ότι οι κυρώσεις κατά της Λευκορωσίας δεν αποφασίστηκαν τελικά, γιατί ένα κράτος διαφώνησε. Επιβεβαιώθηκαν οι ανησυχίες μας ότι σε μια πακεττοποίηση ζητημάτων στην Ανατολική Μεσόγειο, ο μεγάλος χαμένος ήταν η Κύπρος. Αυτή η οδυνηρή πραγματικότητα, η πραγματικότητα της πλήρους απομόνωσης της Κύπρου, δημιουργεί μια σειρά από σοβαρά ερωτήματα για την εξωτερική μας πολιτική και τον τρόπο διαχείρισης κρίσιμων ζητημάτων για την πατρίδα μας. Τα ερωτήματα αυτά είναι:

τι προεργασία έγινε με τις χώρες μέλη και καταλήξαμε στο σημείο να υποστηρίζουμε μια θέση μόνοι μας στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων;
Γιατί δεν υπήρξε ο αναγκαίος κοινός σχεδιασμός με την ελληνική κυβέρνηση για ένα τόσο σημαντικό θέμα; Ήδη μέρες πριν ο ΥΠΕΞ της Ελλάδας, κύριος Δένδιας, είχε ξεκαθαρίσει την ελληνική θέση για κυρώσεις υπό προϋποθέσεις.
Ποια στρατηγική ακολουθήθηκε όλο αυτό το διάστημα, με δεδομένο ότι στην ΑΟΖ μας μετρούμε επτά συνολικά τουρκικές γεωτρήσεις και άλλες τόσες ερευνητικές δραστηριότητες και το μόνο που αποφασίστηκε όλο αυτό το διάστημα ήταν η επιβολή κυρώσεων έναντι δύο υπαλλήλων της ΤΡΑΟ;

Εκτός από τα ερωτήματα για την τραγική κατάληξη της απομόνωσης, οφείλουμε ψύχραιμα και πραγματιστικά να προβούμε σε μια εκτίμηση για την αποτελεσματικότητα της προσέγγισης Αναστασιάδη – Χριστοδουλίδη.

Η Κύπρος αυτή τη στιγμή έθεσε τον εαυτό της στο μέσο μιας διελκυστίνδας αντιπαραθέσεων μεταξύ δύο υπερδυνάμεων και με όλη την Ευρώπη απέναντι της, για το μέλλον της Λευκορωσίας. Η κυβέρνηση επιλέγει αργοπορημένα, μετά από επτά γεωτρήσεις, να εγείρει θέμα μέχρι και για βέτο για κυρώσεις στην Τουρκία. Οι κυρώσεις που ως πλευρά επιδιώκουμε, θεωρώντας ως δεδομένο ότι πολύ δύσκολα θα πάρουμε τομεακές κυρώσεις, δηλαδή η συμπερίληψη δύο – τριών υπαλλήλων της ΤPAO και κάποιας θυγατρικής της εταιρείας, είναι αμφιβόλου αποτελεσματικότητας. Οι κινήσεις της κατοχικής Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ είναι στρατηγικής σημασίας και δεν πρόκειται να αναθεωρηθούν εάν οι δύο υπάλληλοι αυξηθούν σε τέσσερις ή πέντε στη λίστα των κυρώσεων. Το βέτο είναι ένα όπλο το οποίο στην Ευρωπαϊκή Ένωση χρησιμοποιείται σε περιορισμένο βαθμό. Οπόταν κάποιος πρέπει να επιλέγει πότε το χρησιμοποιεί και για ποιό λόγο. Για παράδειγμα θα έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία μια έντονη αντίδραση της Λευκωσίας στο ενδεχόμενο έναρξη διαδικασίας εποικισμού της Αμμοχώστου, παρά να εξαντληθεί το όπλο αυτό για συμπερίληψη στη λίστα των κυρώσεων ακόμη δύο – τριών υπαλλήλων, με εντελώς αμφίβολη αποτελεσματικότητα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έπρεπε να είχε αντιδράσει όπως και στην περίπτωση της Ελλάδας πολύ αποφασιστικά όταν ξεκίνησαν οι τουρκικές παραβιάσεις της κυπριακής ΑΟΖ. Αντί αυτού η αντίδραση της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπήρξε άκρως απογοητευτική όλο αυτό το χρονικό διάστημα. Το γεγονός ότι προσπαθούμε να πείσουμε ακόμα και για τα αυτονόητα του ευρωπαίους εταίρους μας, είναι απόδειξη της ανομίας που υπάρχει διεθνώς και πανευρωπαϊκά. Το διεθνές και το ευρωπαϊκό δίκαιο όπως και αρχές όπως η κοινοτική αλληλεγγύη και η δικαιοσύνη, υποτάσσονται στα οικονομικά συμφέροντα και τις σκοπιμότητες. Αποδεικνύει παράλληλα την αναποτελεσματικότητα της εξωτερικής μας πολιτικής.

Ιστορικές και καθοριστικές οι εξελίξεις σε σχέση με την Αμμοχώστο

Οι τουρκικοί σχεδιασμοί για διάνοιξη της περίκλειστης πόλης των Βαρωσίων από το κατοχικό καθεστώς δημιουργούν νέα ιστορικά και πολιτικά δεδομένα. Καταρχήν βρισκόμαστε μπροστά στον κίνδυνο ακόμα μια πόλη που άνθισε για αιώνες, με τον πρωταγωνιστικό ρόλο του ελληνοκυπριακού στοιχείου, να αλλοιωθεί και να χαθεί οριστικά. Είναι επιβεβαιωμένο από όλη την ανθρώπινη ιστορία ότι οι καταλήψεις και οι αλλαγές πληθυσμών είναι εκείνες που διαμορφώνουν νέα ιστορικά δεδομένα. Νέα σύνορα. Επίσης δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι η επιστροφή της Αμμοχώστου όπως και η επιστροφή της Μόρφου υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση αποτελούσαν μετά το 1974 ισχυρά κίνητρα για την ελληνοκυπριακή πλευρά, για επίλυση του κυπριακού. Με άλλα λόγια ο εποικισμός της Αμμοχώστου πιθανόν να αποτελέσει οριστικά την ταφόπλακα του κυπριακού. Είναι γι΄ αυτό το λόγο που η κυβέρνηση, η εξωτερική μας πολιτική, πρέπει να επικεντρώσουν τις προσπάθειες τους στο πώς θα αντιμετωπιστεί ο τουρκικός, επεκτατικός σχεδιασμός για άνοιγμα των Βαρωσίων. Πρέπει να καταστήσουμε πολύ έγκαιρα σαφές ότι τυχόν προώθηση του τουρκικού σχεδιασμού ανατινάσσει τις όποιες προοπτικές υπάρχουν στο κυπριακό, αλλά και ότι μια τέτοια ενέργεια θα καταστήσει αδύνατη τη συνηγορία της Κυπριακής Δημοκρατίας για την όποια ενίσχυση συνεργασίας μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Τουρκίας.

Διαπραγματεύσεις και λύση του κυπριακού

Σε αυτό το γκρίζο σκηνικό εμφανίζεται στο φόντο η πρωτοβουλία του Αντόνιο Γκουτέρες μετά τις εκλογές στα κατεχόμενα. Η πρωτοβουλία αυτή πρέπει να παραδεχτούμε γίνεται σε ένα πολύ δύσκολο περιβάλλον, λόγω κυρίως της τουρκικής προκλητικότητας. Παράλληλα, οι κοινωνίες στις δύο κοινότητες του νησιού μας φαντάζουν αντικειμενικά ανέτοιμες μπροστά σε μια τέτοια προοπτική. Ο κίνδυνος να παρεισφρήσει η θέση για λύση δύο κρατών σε μια άτυπη πενταμερή πρέπει να αντιμετωπιστεί. Τα δεδομένα θα επιδεινωθούν εάν στην τουρκοκυπριακή κοινότητα επικρατήσει ο κύριος Τατάρ.

Παρά τις δυσκολίες για τη δική μας πλευρά, δεν υπάρχει άλλος δρόμος από το δρόμο του διαλόγου σε μια σωστή βάση. Δεν υπάρχει άλλος δρόμος από την εμμονή σε αρχές για να μπορέσει ο τόπος να απαλλαγεί από την καταστροφική αλλαγή και διχοτόμηση.