Kάθε συζήτηση με αντικείμενο την παιδεία δε μπορεί παρά να ξεκινά από ένα βασικό ερώτημα. Τι είδους πολίτες επιθυμούμε να διαμορφώσουμε; Ποια χαρακτηριστικά πρέπει να έχουν οι αυριανοί πολίτες της χώρας (του κόσμου);
Επειδή όταν συζητάμε αποσπασματικά χάνουμε πολλές φορές τη μεγάλη εικόνα. Όταν συζητάμε για τα θρησκευτικά, για την ιστορία, τη βιολογία, για τη μεθοδολογία της μάθησης, τις εικόνες στα σχολεία, την πρωινή προσευχή, το ολοήμερο σχολείο, τις σχολικές γιορτές και τόσα άλλα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι αυτά είναι όλα όσα διαμορφώνουν τις προσωπικότητες των μαθητών και μαθητριών μας.
Είναι ο φακός που τους ανάβει το σχολείο μέσα από τον οποίο θα βλέπουν και θα κατανοούν τον κόσμο. Ο τρόπος, που θα διαμορφώνουν άποψη και που θα ερμηνεύουν την κοινωνία, τη δημοκρατία και τη θέση τους έναντι των «άλλων».
Αν επιλέξουμε να έχουμε για παράδειγμα μάθημα Ιστορίας που να μην είναι γραμμικό και εθνοκεντρικό, μάθημα Θρησκευτικών που να μην είναι κατηχητικό και ομολογιακό, μάθημα Ελληνικών που να περιλαμβάνει κείμενα ξένων λογοτεχνών, αυτά αλλάζουν δραστικά τον τρόπο που οι μαθητές βλέπουν και κατανοούν τον κόσμο. Ένα κόσμο που αλλάζει τόσο ραγδαία. Που η τεχνολογία εξελίσσεται τόσο απότομα και που η παγκοσμιοποίηση επιβάλλει την κίνηση ανθρώπων, ιδεών, κεφαλαίων και υπηρεσιών σε παγκόσμια κλίμακα.
Το ίδιο ισχύει και για το ευρύτερο περιβάλλον του σχολείου. Επειδή η ύλη και η διδακτικές μέθοδοι έχουν αντίστοιχη βαρύτητα με τις αξίες που αντιπροσωπεύει και εκπέμπει το ευρύτερο σχολικό περιβάλλον.
Η δημοκρατικότητα στη λειτουργία ενός σχολείου, η ίση μεταχείριση όλων των μαθητών, η καλλιέργεια οικολογικής συνείδησης και η αντιρατσιστική κουλτούρα είναι αρχές που μπορούν να συνοδεύουν ένα παιδί για το υπόλοιπο της ζωής του.
Το «φράγμα» της τυπικής και της μη τυπικής μάθησης πλέον έχει σπάσει. Το σύγχρονο επίσημο σχολείο έχει το καθήκον να μάθει στα παιδιά και γνώσεις και δεξιότητες και να γράφουν και να κατανοούν συναισθήματα, και να διαβάζουν και να ερμηνεύουν.
Τι πολίτες θέλουμε, λοιπόν;
Οι γνώσεις θα αποτελούν πάντοτε και αναντίλεκτα ένα εργαλείο το οποίο θα τους ανοίξει την επόμενη πόρτα. Εν τούτοις, οι ειδικοί σήμερα συγκλίνουν σε ένα νέο τρίπτυχο όσο αφορά στις απαραίτητες δεξιότητες που μπορούν να καταστήσουν ένα επαγγελματία επιτυχημένο κι αυτές είναι, 1) να μάθεις να μαθαίνεις, 2) να μάθεις να προσαρμόζεσαι και 3) να μάθεις να θέτεις σε εφαρμογή αυτά που γνωρίζεις.
Παιδιά όμως που βρίσκονται σε ένα σχολικό περιβάλλον γεμάτο ανελευθερία, άκαμπτο μορφωτικά, εκπαιδευτικά και πολιτισμικά δε μπορούν στη συνέχεια να αποκτήσουν δεξιότητες προσαρμοστικότητας, κριτικής σκέψης ή πρωτοβουλίας. Στοιχεία απαραίτητα για να επιβιώσουν όχι μόνο επαγγελματικά αλλά και κοινωνικά.
Γι’ αυτό είναι απαραίτητο να φτιάξουμε μια παιδεία που να φτιάχνει πολίτες έτοιμους να διαπρέψουν στην αγορά εργασίας αλλά και ικανούς να διαμορφώσουν μια καλύτερη κοινωνία. Πιο ανεκτική, πιο ανοικτή και προπαντών πιο φιλελεύθερη. Για να γίνει όμως αυτό, χρειάζεται να περάσουμε σε ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης, εντελώς ανατρεπτικό αναφορικά με τη μεταρρύθμιση της παρεχόμενης δημόσιας εκπαίδευσης. Η δημόσια παιδεία μας πρέπει να εκδημοκρατιστεί εκ βάθρων. Από την αντιδημοκρατική όψη των κτιρίων μέχρι το «κεκτημένο» ωράριο, τη στολή και την ύλη. Να αλλάξουν όλα! Αυτό προϋποθέτει χρόνο αλλά κυρίως, προϋποθέτει θέληση και όραμα.
