Παραφράζοντας τον Μαχάτμα Γκάντι, το μεγαλείο της Ευρώπης και της Κύπρου, αλλά και του κόσμου όλου κρίνεται από τον τρόπο που αντιμετωπίζονται οι πρόσφυγες. Ή οι μετανάστες. Ή οι ξένοι γενικότερα. Δεν έχει και τόση σημασία η διαφορά, αλήθεια.
Στην Ιταλία, η αντι-μεταναστευτική κυβέρνηση δεν επέτρεψε σε 150 μετανάστες να αποβιβαστούν από πλοίο που προσάραξε στο λιμάνι της Κατάνια, με την απαίτηση όπως κι άλλες ευρωπαϊκές χώρες αναλάβουν να επωμιστούν το κόστος. Χρειάστηκαν αρκετές ημέρες (στην αρχή επέτρεψαν την αποβίβαση μόνο σε παιδιά) για να επιτρέψουν στους ανθρώπους να πατήσουν το πόδι τους στη στεριά, κι αυτό αφότου προθυμοποιήθηκαν η Αλβανία και η Ιρλανδία να φιλοξενήσουν περίπου 50 από αυτούς, ενώ και η Καθολική Εκκλησία συνέβαλε στην οικονομική κάλυψη των αναγκών τους.
Στην Γερμανία, πριν μια εβδομάδα περίπου, 500 περίπου νέο-ναζί βγήκαν στους δρόμους για να «τιμήσουν» την 31η επέτειο της αυτοκτονίας του Rudolf Hess, διακεκριμένου ηγετικού μέλους του ναζιστικού κόμματος του Χίτλερ. Ο Hess είχε καταδικαστεί σε ισόβια για εγκλήματα κατά της ειρήνης. Οι διαδηλωτές κρατούσαν σημαίες του Γ’ Ράιχ και φώναζαν συνθήματα όπως «Δεν μετανιώνουμε για τίποτε», ενώ συγκρούστηκαν και με ισάριθμους διαδηλωτές που φώναζαν την ίδια ώρα συνθήματα κατά του ναζισμού.
Και πάλι στην Γερμανία, αυτή την εβδομάδα βγήκαν στους δρόμους χιλιάδες νεοναζί για να διαμαρτυρηθούν για την παρουσία μεταναστών στη χώρα τους. Αφορμή υπήρξε η δολοφονία με μαχαίρι ενός Γερμανού από έναν Ιρακινό κι έναν Σύρο, μετά από καβγά, χωρίς να έχουν γίνουν ακόμη γνωστές περισσότερες πληροφορίες. Οι διαδηλώσεις φαίνεται ότι έρχονται ως αντίδραση στο γεγονός ότι η Γερμανία δέχθηκε περίπου 1 εκατομμύριο μετανάστες το 2015. Επομένως, αν ο Ιρανός και ο Σύρος δολοφόνησαν, τότε όλοι είναι δολοφόνοι, κατά το γνωστό κυπριακό «όλες οι Ρωσίδες είναι πουτάνες, οι Βούλγαροι και οι Ρουμάνοι κλέφτες», και σε κάθε περίπτωση οι Κύπριοι (ή Ευρωπαίοι) τα θύματά τους. Σε τηλεοπτικά πλάνα από τις διαδηλώσεις διακρίνονται skinheads να κυνηγούν έναν άνθρωπο «που μοιάζει με ξένο», σε μια προσπάθεια να επιβληθεί μια «λαϊκή δικαιοσύνη».
Συνολικά το 2018, μέχρι τον Αύγουστο, πάνω από 1.500 ζωές ανθρώπων χάθηκαν στην Μεσόγειο, κατά την προσπάθειά τους να δραπετεύσουν από μια κατάσταση που πιθανώς να τους στοίχιζε τη ζωή. Από το 1993 μέχρι σήμερα, 34.361 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους επιχειρώντας το επικίνδυνο αυτό ταξίδι δια θαλάσσης κι όχι μόνο. Ακόμα κι αν οι άνθρωποι αυτοί χάνονταν απλά και μόνο στην προσπάθειά τους να εξασφαλίσουν ένα καλύτερο οικονομικό μέλλον, η αξία της ζωής ή του θανάτου τους δεν θα είχε καμία απολύτως διαφορά. Γιατί ποιος άνθρωπος αποφασίζει να τα παρατήσει όλα, να κουβαλήσει τα παιδιά του και ελάχιστα υπάρχοντά του με τα δυο του μόνο χέρια, να δώσει ό,τι και δεν έχει για ένα ψεύτικο διαβατήριο και να επιβιβαστεί σ’ ένα πλοιάριο, σε μια βάρκα σαράβαλο, σαν τα πρόβατα που βρίσκουμε μπροστά μας στον δρόμο, στον δρόμο τους προς τη σφαγή; Είναι αυτονόητο, νομίζω, ότι μόνο ο άνθρωπος που κατανοεί ότι το ρίσκο του θανάτου ή της απώλειας των όποιων κεκτημένων του, είναι μεγαλύτερο από το όφελός του να παραμείνει σε μια υφιστάμενη κατάσταση.
Σήμερα, πέραν από την εκλογή ακροδεξιών κυβερνήσεων σε ευρωπαϊκές χώρες (βλέπε Ουγγαρία, Ιταλία, Αυστρία) αλλά και την ανάδειξη αρκετών ακροδεξιών προσωπικοτήτων και κομμάτων σε αντιπολιτευτικές δυνάμεις, παρατηρείται και κάτι άλλο που θα πρέπει να μας ανησυχεί. Μια έρπουσα, σιωπηλή ανοχή και αποδοχή της τάσης αυτής από τους υπόλοιπους ευρωπαίους και άλλους ηγέτες.
Μόνη εξαίρεση ίσως ο Justin Trudeau, ο οποίος «αντεπιτέθηκε» σε γυναίκα που τον κατηγόρησε για τη μεταναστευτική του πολιτική, ρωτώντας τον πότε θα… ξεπληρώσει το κόστος φιλοξενίας μεταναστών που επωμίστηκε το Κεμπέκ. Της απάντησε, εμφανώς αναστατωμένος, ότι αυτή της η τοποθέτηση είναι ρατσιστική και ότι τέτοιες στάσεις δεν έχουν θέση στον Καναδά. Ίσως να αντέδρασε παρορμητικά, χωρίς να μετρήσει το πολιτικό κόστος της πράξης του, αφού δέχθηκε κριτική μετέπειτα για το γεγονός ότι αποκάλεσε μια πολίτη «ρατσίστρια» σε δημόσιο χώρο. Ωστόσο δεν έδειξε καμία μεταμέλεια. Έδειξε πολιτική βούληση κι έδωσε το παράδειγμα, λέγοντας τα πράγματα με τ’ όνομά τους.
Στην Κύπρο, η συζήτηση αυτή δεν έχει ακόμη φτάσει στα όριά της, με το ΕΛΑΜ (aka αδελφό κόμμα της Χρυσής Αυγής) ωστόσο να προσπαθεί με κάθε δύναμη να τα αγγίξει. Σε αντίθεση με τις χιλιάδες προσφύγων που τα έχουν ξεπεράσει. Που ζουν σε άθλιες συνθήκες σε υποτιθέμενους «χώρους φιλοξενίας». Που ακούν καθημερινά από τις υπηρεσίες κοινωνικής ευημερίας το γνωστό «αν δεν σας αρέσει να πάτε στη χώρα σας (κι ας πεθάνετε από την πείνα ή εκτελούμενοι, φτάνει να μην είστε δικό μας πρόβλημα)». Που αποφασίζει για την μοίρα των ασυνόδευτων παιδιών τους η κάθε αδαής και ημιμαθής κοινοτάρχης κοινότητας που μοιρολογεί για τον χώρο αθλοπαιδιών που οραματίστηκε και που θα γίνει αντ’ αυτού κέντρο φιλοξενίας. Που «ψευδο» πεθαίνουν στις ακτές της Καρπασίας, εκεί που τα υπολείμματα των ενδυμάτων τους ενοχλούν τη δίοδό μας από την κατασκηνωτική σκηνή μας μέχρι την ξανθή άμμο και το κρυστάλλινο νερό.
Αυτό που μας λείπει, πέραν των απτών πολιτικών κοινωνικής ενσωμάτωσης που χρειαζόμαστε, είναι η πολιτική βούληση. Η πολιτική βούληση που θα περνά με σαφήνεια και χωρίς περιθώρια ερμηνείας, το μήνυμα ότι η Ευρώπη και ο κόσμος, όπως θα θέλαμε να είναι μετά το τέλος του Β’ΠΠ, θα πρέπει να δείξουν ανθρώπινο πρόσωπο. Ότι όποιος άνθρωπος δεν έχει την ενσυναίσθηση να αντιληφθεί τον ανθρώπινο πόνο πίσω από τους αριθμούς και τις ταμπέλες, δεν είναι σωστός πολίτης. Δεν είναι ο πολίτης της Δημοκρατίας που θα πρέπει να υπηρετούμε. Της Δημοκρατίας που δεν ανέχεται απλώς την παρουσία μη προνομιούχων, αλλά προσπαθεί να τους φροντίσει και να βελτιώσει τις αιτίες που τους έφεραν σε αυτή τη θέση εξ’ αρχής. Της Δημοκρατίας που αποδεικνύει, μέσα από τους πολίτες που καλλιεργεί, την θέλησή της να βελτιώνεται, να προοδεύει, να καλλιεργείται, με επίκεντρο τον Άνθρωπο.
Γιατί, έχω την εντύπωση ότι θεωρήσαμε κάπως ότι επιτελέσαμε το καθήκον μας ως δημοκράτες, όταν αποδεχτήκαμε ότι κομμάτι της Δημοκρατίας είναι να έχουν φωνή και όσοι αντιτίθενται σε αυτήν. Και τους αφήσαμε έτσι να πέσουν να την φάνε.
Υ.Γ. Το κείμενο γράφεται ενόψει της σημερινής πορείας διαμαρτυρίας των κυπρίων δασκάλων για την εκπαίδευση. Ο αγώνας αυτός αποκτά ιδιαίτερη σημασία αν αναλογιστεί κανείς ότι ο μόνος τρόπος να επιτευχθεί η Δημοκρατία που θέλουμε είναι μέσα από την Παιδεία.
Γράφει: Χαρά Ζυμαρά
