Από την εκτενή δημόσια ενημέρωση του Προέδρου για την πορεία των συνομιλιών, ξεχωρίζουν οι αναφορές στην τρέχουσα διαδικασία.
Ο Πρόεδρος έδωσε μια ψύχραιμη, τεκμηριωμένη και αρκετά σαφή εικόνα για την πορεία των συνομιλιών στα έξι κεφάλαια που αυτές διεξάγονται.
Διακυβέρνηση και διαμοιρασμός εξουσιών
Εκτελεστική εξουσία, αρμοδιότητες της ομοσπονδιακής κυβέρνησης και των πολιτειών, νομοθετική και δικαστική εξουσία. Διαπιστώνεται ευρεία συναντίληψη, με εξαίρεση τρεις από τις συνολικά 27 ομοσπονδιακές αρμοδιότητες. Ιδιαίτερη μέριμνα έχει υπάρξει για την αποφυγή θεσμικών αδιεξόδων σε όλους τους θεσμούς εξουσίας.
Εξαιρετικά σημαντική είναι και η διασφάλιση των βασικών ελευθεριών, όπως αυτές καθορίζονται από το ευρωπαϊκό κεκτημένο: ελευθερία διακίνησης προσώπων, εγκατάστασης, απόκτησης περιουσίας και ενάσκησης επαγγέλματος. Εξίσου σημαντική είναι και η συναντίληψη ότι η δημογραφική σύνθεση του πληθυσμού κατά την πρώτη ημέρα ισχύος της συμφωνίας θα αντικατοπτρίζει, με ελάχιστες αποκλίσεις, τη δημογραφική σύνθεση της Κυπριακής Δημοκρατίας κατά το 1960 (τέσσερα προς ένα).
Περιουσιακό
Έχει αναγνωριστεί το ατομικό δικαίωμα στην ιδιοκτησία και δίδεται δικαίωμα στον ιδιοκτήτη να προσφύγει κατά προτεραιότητα στην Επιτροπή Περιουσιών. Στον ιδιοκτήτη προσφέρονται εναλλακτικές θεραπείες: επανεγκατάσταση, μερική αποκατάσταση, εναλλακτική αποκατάσταση, ανταλλαγή περιουσίας, αποζημίωση. Υπάρχει συναντίληψη για το μηχανισμό διεκπεραίωσης των προσφυγών (Επιτροπή Προσφυγών, Δικαστήριο Περιουσιών για εφέσεις) ενώ κατοχυρώνεται το δικαίωμα του αιτητή μετά την εξάντληση των εσωτερικών ενδίκων μέσων να προσφύγει στο ΕΔΑΔ. Οι περιουσίες έχουν χωριστεί σε 22 κατηγορίες, εκκρεμεί η οριστικοποίηση των κριτηρίων βάσει των οποίων η Επιτροπή Περιουσιών θα λαμβάνει αποφάσεις.
Οικονομία
Θα υπάρχουν αυστηροί κανόνες ρύθμισης του υγιούς ανταγωνισμού μεταξύ των δύο συνιστωσών πολιτειών, σύμφωνα με τους κανόνες και νομοθεσίες της ΕΕ (τραπεζικό σύστημα, δημόσια οικονομικά, αναπτυξιακά θέματα, κοινωνικά θέματα και ευρύτερο θεσμικό πλαίσιο). Η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση θα έχει μία και μόνο ανεξάρτητη Κεντρική Τράπεζα και το νόμισμα θα είναι το ευρώ από την πρώτη μέρα. Θα διαμορφωθεί ένα Σύμφωνο Εσωτερικής Σταθερότητας (κανόνες για δημοσιονομικό έλλειμμα, δημόσιο χρέος, δαπάνες και έσοδα), το οποίο θα διέπεται από Ομοσπονδιακό Νόμο και θα ισχύει σε όλη την επικράτεια της Κύπρου. Όλοι οι έμμεσοι φόροι θα επιβάλλονται από την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση, ενώ οι άμεσοι φόροι θα επιβάλλονται από τις συνιστώσες πολιτείες. Όλες οι Κρατικές Ενισχύσεις θα είναι συμβατές με το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Ο περί Εταιρειών Νόμος θα θεσπιστεί σε ομοσπονδιακό επίπεδο και άρα θα εφαρμόζεται ενιαία σε όλη την επικράτεια της ενωμένης Κύπρου. Τα συστήματα κοινωνικών ασφαλίσεων, συντάξεων και υγείας θα είναι ξεχωριστά, ενώ σταδιακά και σε βάθος χρόνου θα πρέπει τα χαρακτηριστικά των δύο συστημάτων να συγκλίνουν. Υπάρχουν εκκρεμή θέματα ενώ σε ορισμένα διαπιστώνονται και κάποιες αποκλίσεις.
Ευρωπαϊκή Ένωση
Υπάρχει συναντίληψη πως η Ομοσπονδιακή Κύπρος θα πρέπει να ανταποκρίνεται πλήρως και αποτελεσματικά στις υποχρεώσεις της ως κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θα εφαρμοστεί αναλογία 2 προς 1 σε ό,τι αφορά τους Κύπριους Αξιωματούχους σε αξιώματα στους θεσμούς της ΕΕ. Το κεκτημένο θα εφαρμόζεται απρόσκοπτα από την 1η μέρα εφαρμογής της λύσης σε σημαντικούς τομείς πολιτικής της ΕΕ: τελωνειακή πολιτική, εφαρμογή του εξωτερικού δασμολογίου, έλεγχος συνόρων και μεταναστευτική πολιτική, οικονομική και νομισματική πολιτική, θέματα ανταγωνισμού, κ.ά
Εδαφικό
Υπάρχει κατ’ αρχήν συναντίληψη για συζήτηση των κριτηρίων που πρέπει να διέπουν τις εδαφικές αναπροσαρμογές. Κι ότι τα όποια χρονοδιαγράμματα υλοποίησης των προνοιών της λύσης θα σμικρυνθούν, με διασφάλιση των συνθηκών επανεγκατάστασης για όλους τους επηρεαζόμενους.
Ασφάλεια - Εγγυήσεις.
Υπάρχει κατανόηση πως άλλες ήταν οι συνθήκες που επέβαλαν τις εγγυήσεις του 1960 και άλλες είναι οι συνθήκες που επικρατούν σήμερα. Διαπιστώνονται περιθώρια ριζικής αναθεώρησης των εγγυήσεων του 1960, καθώς θέση της Τουρκοκυπριακής πλευράς είναι πως το όποιο σύστημα ασφαλείας δεν μπορεί να παρέχει προστασία στη μία των κοινοτήτων με τρόπο που θα εκλαμβάνεται ως απειλή από την άλλη.
Με βάση τα πιο πάνω, δικαιολογημένα ο Πρόεδρος χαρακτηρίζει την πρόοδο που έχει επιτευχθεί ως αξιοσημείωτη. Επισημαίνοντας, ορθά, ότι απαιτείται πρόσθετος χρόνος προκειμένου μια συνολικά συμφωνημένη λύση να παρουσιαστεί ενώπιον του λαού. Οι προσδοκίες ότι το 2016 μπορεί να είναι χρονιά συμφωνημένης λύσης στο Κυπριακό είναι απολύτως βάσιμες. Ξεκάθαρη λύση Ομοσπονδίας, βασισμένη στις ευρωπαϊκές αρχές και αξίες. Αυτή η λύση θα έχει τη στήριξη της μεγάλης πλειοψηφίας των ανθρώπων και στις δύο κοινότητες.
Γράφει: Βασίλης Πρωτοπαπάς
