Η συγκυρία για λύση είναι μοναδική.
Το λέμε συχνά όσοι θέλουμε να υπάρξει συμφωνημένη λύση στο Κυπριακό. Μήπως όμως η αξιολόγηση αυτή πηγάζει από την έντονη επιθυμία μας για λύση παρά από τα αντικειμενικά δεδομένα; Ας προσπαθήσουμε να απαντήσουμε το ερώτημα αυτό.
Για να υπάρξει συμφωνημένη λύση πρέπει να «ευθυγραμμιστούν» οι βουλήσεις τεσσάρων βασικών παραγόντων: των Ελληνοκυπρίων, των Τουρκοκυπρίων, των Εγγυητριών Δυνάμεων (κυρίως της Τουρκίας) και της Διεθνούς Κοινότητας.
Οι Ελληνοκύπριοι
Σε επίπεδο κοινωνίας, όλες οι μετρήσεις (ποσοτικές και κυρίως ποιοτικές) αποτυπώνουν μια σαφή μεταστροφή έναντι της λύσης. Η πλειοψηφία των Ελληνοκυπρίων είναι έτοιμη για λύση Ομοσπονδίας, αρκεί να διασφαλίζεται η λειτουργικότητα του κράτους μέσα στο ευρωπαϊκό πλαίσιο αρχών. Σε επίπεδο πολιτικής ηγεσίας, στο πηδάλιο βρίσκεται ένας πολιτικός (Ν.Αναστασιάδης) με αποδεδειγμένη βούληση για λύση, ενώ τα δύο μεγάλα σε επιρροή κόμματα στηρίζουν με παρρησία τη διαπραγματευτική διαδικασία. Ο ΔΗΣΥ υστερεί κάπως στο επίπεδο των στελεχών, με την ηγεσία του όμως να είναι μπροστά, το ΑΚΕΛ ως σύνολο πολιτεύεται με εντυπωσιακή υπευθυνότητα και ωριμότητα. Τα υπόλοιπα κόμματα διατηρούν τις παραδοσιακά σκληρές τους απόψεις, ωστόσο αριθμός στελεχών τους είναι διαφοροποιημένα. Τέτοια θετική διάταξη προς την κατεύθυνση της λύσης δεν είχαμε ποτέ στο παρελθόν εντός της ελληνοκυπριακής κοινότητας. Αυτό το σκηνικό δεν θα αντέξει αν δεν υπάρξει συμφωνία εντός του 2016 και αν ο τόπος εισέλθει σε προεκλογική περίοδο προεδρικών.
Οι Τουρκοκύπριοι
Σε επίπεδο κοινωνίας, όλες οι μετρήσεις (ποσοτικές) αποτυπώνουν μια διάχυτη ανησυχία έναντι μιας λύσης που θα προκαλέσει αναστάτωση στην καθημερινότητα αρκετών ανθρώπων. Αυτή η ανησυχία προκαλεί νευρικότητα στην τουρκοκυπριακή ηγεσία και εξηγεί τη σκλήρυνση θέσεων σε ζητήματα όμως το περιουσιακό και το εδαφικό. Στην ηγεσία της κοινότητας βρίσκεται ένας πολιτικός (Μ.Ακιντζί) που διαχρονικά στηρίζει λύση Ομοσπονδίας, όπως αυτή περιγράφεται στα ψηφίσματα του ΟΗΕ. Τον ενδιαφέρει, βεβαίως, να διασφαλίσει πολιτική ισότητα αλλά και συνθήκες που θα κατοχυρώνουν την αυτοτέλεια της κοινότητάς του. Τον στηρίζει το ΤΡΚ του Ταλάτ, με τον οποίο οι σχέσεις είναι εύθραυστες, μη διαθέτοντας όμως ένα δικό του ισχυρό κόμμα αισθάνεται και είναι ευάλωτος. Ο κεντροδεξιός Οζερσάι είναι η ανερχόμενη δύναμη και αναμένεται να κυριαρχήσει αν η παρούσα διαδικασία δεν καταλήξει σε συμφωνία. Οι θέσεις της τουρκοκυπριακής πλευράς θα γίνονται πιο σκληρές, στα όρια της ρήξης, όσο τα θέματα δεν κλείνουν και οι συνομιλίες σέρνονται στο χρόνο.
Οι εγγυήτριες δυνάμεις
Η Βρετανία ενδιαφέρεται πρωτίστως για τις κυρίαρχες βάσεις της, δεν επιθυμεί ρόλο εγγυητή ή κηδεμόνα του νησιού. Η Ελλάδα ενδιαφέρεται να στηρίζει ό,τι αποφασίσουν οι Ελληνοκύπριοι, ο ρόλος της «μητέρας πατρίδας» ανήκει στο μακρινό παρελθόν (αν υπήρξε ποτέ). Το ζήτημα είναι τι πραγματικά θέλει η Τουρκία. Η Τουρκία συνειδητοποιεί ξανά ότι το Κυπριακό είναι εμπόδιο στην ευρωπαϊκή της προοπτική αλλά και στη φιλοδοξία της να καταστεί ενεργειακός κόμβος στην περιοχή. Το Κυπριακό, εδώ και χρόνια, είναι πολύ χαμηλά στην ατζέντα της δημόσιας συζήτησης στην Τουρκία. Η ηγεσία της χώρας μπορεί σήμερα, ευκολότερα κι από το 2004, να διαχειριστεί τις εσωτερικές αντιδράσεις ενός συμβιβασμού στην Κύπρο. Τα όρια του συμβιβασμού για την Τουρκία είναι η κατοχύρωση της πολιτικής ισότητας των Τουρκοκυπρίων και η διατήρηση στενών δεσμών μαζί της στο πλαίσιο της Ομοσπονδίας. Παράλληλα, η στρατηγική συμμετοχή στον ενεργειακό σχεδιασμό της περιοχής και η ακώλυτη πορεία των ενταξιακών της διαπραγματεύσεων. Αυτές είναι αναλύσεις από έγκυρες πηγές στην ίδια την Τουρκία. Αν οι συνομιλίες δεν τελεσφορήσουν σύντομα, η Τουρκία θα απαιτήσει – κι έχει το ειδικό βάρος να το πετύχει – να προχωρήσουν και τα δύο ανεξάρτητα από το Κυπριακό.
Η διεθνής κοινότητα
Σε μια σπαρασσόμενη περιοχή (Μέση Ανατολή) όπου ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός συνυπάρχει με τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα, η διεθνής κοινότητα έχει να κερδίσει πολλά από την ανάδειξη της ενωμένης ομοσπονδιακής Κύπρου ως μοντέλου συνύπαρξης πολιτισμών, ευημερίας και ανάπτυξης. Πέραν της ηθικής διάστασης, η λύση του Κυπριακού ανοίγει το δρόμο για την οικοδόμηση ισχυρών σχέσεων οικονομικής συνεργασίας ανάμεσα στην Τουρκία, την Αίγυπτο και το Ισραήλ, με τη συμμετοχή και άλλων γειτονικών χωρών. Το θέλουν πολύ οι ΗΠΑ, το θέλουν ακόμη πιο πολύ οι εταιρείες που επένδυσαν πολλά χρήματα στους υδρογονάνθρακες. Θα το ανεχθεί και η Ρωσία, αφού στο γεωπολιτικό παζάρι έχει να πάρει ανταλλάγματα (Συρία και άλλα). Η ολοκλήρωση ή όχι του παζλ κρίνεται αυτή την περίοδο, τους επόμενους μήνες. Το μοναδικό ίσως ερώτημα είναι αν από το μεγάλο παζλ θα λείπει η Κύπρος.
Η συγκυρία
Μπορεί κάποιος να εγγυηθεί ότι η συγκυρία που περιγράφεται πιο πάνω μπορεί να διατηρηθεί για 2-3 χρόνια ακόμη; Αν ναι, τότε μπορούμε να συνεχίσουμε τις διαπραγματεύσεις του Κυπριακού με τους ισχύοντες ρυθμούς («τα ζώα μου αργά»). Αν όχι, με δεδομένο ότι θέλουμε να υπάρξει λύση ομοσπονδίας και αξιοποίηση των τεράστιων προοπτικών που ανοίγονται για τον τόπο και το λαό μας, πρέπει να εργαστούμε πιο εντατικά, πιο μεθοδικά και πιο επαγγελματικά τους επόμενους λίγους μήνες.
Γράφει: Βασίλης Πρωτοπαπάς
