Στις πρώτες βοήθειες σε κάποιο Γενικό Νοσοκομείο στις ελεύθερες περιοχές:
Μπαίνει ένας πατέρας φωνάζοντας «Θα σας σκοτώσω ούλους δαμέσα αν δεν σώσετε το παιδί μου» κρατούσε στα χέρια τον δεκάχρονο γιο του τραυματισμένο μέσα στα αίματα…ένα σίδερο είχε διαπεράσει το πόδι του [μπορούσε κανείς να παρατηρήσει τις δυο άκριες του μέταλλου να εξέχουν από τη μέσα και έξω πλευρά του ποδιού του μικρού παιδιού]. Ο νοσηλευτής στις πρώτες βοήθειες παίρνει το παιδί και γυρίζει στον πατέρα «κύριε μου ηρέμησε, ποιος νομίζεις ότι είσαι και θα μας σκοτώσεις ούλους δαμέσα»;
Αν σας ρωτούσα να μου πείτε κατά πόσο εννοεί ο γονιός την απειλή που εκστόμισε, θα μου απαντούσατε «καθόλου». Αν σας ρωτούσα γιατί αυτός ο άνθρωπος φωνάζει και είναι εκτός ελέγχου θα μου απαντούσατε «μα το παιδί του είναι σοβαρά τραυματισμένο, είναι πανικοβλημένος ο άνθρωπος». Και αν σας ρωτούσα πόσα από αυτά που λέτε όταν είστε σε κατάσταση πανικού ή θυμωμένοι τα εννοείτε, θα μου απαντούσατε «Σχεδόν τίποτα…».
Τέτοια περιστατικά καταγράφονται αμέτρητα καθημερινά. Ο Κύπριος εκφράζει το άγχος, την αγωνία και τον πανικό του με θυμό και οι επαγγελματίες υγείας αντιλαμβάνονται αυτές τις αντιδράσεις ως προσωπική επίθεση, για αυτό και κλιμακώνονται ενίοτε με δυσάρεστα γεγονότα όπως τους ξυλοδαρμούς και τη σωματική βία. Βέβαια, στις πρώτες βοήθειες, πολύ συχνά καταλήγουν και άτομα υπό την επήρεια ουσιών ή με κάποια ψυχική διαταραχή για αυτό και οι νοσηλευτές θα πρέπει να είναι εξαιρετικά εκπαιδευμένοι για να ελέγχουν το θυμό και τη βία των ασθενών αυτών.
Αυτό που συμβαίνει στα νοσοκομεία είναι ένας φαύλος κύκλος. Η απουσία σεβασμού από τον ασθενή/ επισκέπτη προς τους επαγγελματίες υγείας, προκαλεί την απώλεια επαγγελματισμού του νοσηλευτή/ ιατρού. «Αν δεν με σέβεσαι γιατί εγώ να σε σέβομαι». Ένας φαύλος κύκλος κουλτούρας και αντι-επαγγελματικής συμπεριφοράς. Αναπόφευκτα, το ένα θρέφει το άλλο.
Η μόνη διέξοδος από τον φαύλο αυτό κύκλο, είναι η εκπαίδευση. Βέβαια, είναι πολύ δύσκολο να εκπαιδεύσεις τους ασθενείς και όλους τους συγγενείς τους, γιατί αυτοί δεν είναι καν οι ίδιοι κάθε φορά. Μπορεί όμως να αναπτυχθούν στο προσωπικό υγείας, κλινικές δεξιότητες επικοινωνίας, διαχείρισης θυμού και αυτοδιαχείρισης ώστε να μπορούν να συνεχίζουν το σπουδαίο τους έργο χωρίς να επηρεάζονται με όσα συμβαίνουν γύρω τους ή εναντίον τους. Χρειάζονται επίσης και ψυχολογική στήριξη γιατί η καθημερινή επαγγελματική εξουθένωση είναι πολύ συχνό φαινόμενο στους επαγγελματίες υγείας με σοβαρές συνέπειες στην απόδοση και τη συμπεριφορά τους.
Επιπρόσθετα, το σύστημα υγείας χρειάζεται να υιοθετήσει Κώδικα Συμπεριφοράς στα δημόσια νοσηλευτήρια όπου θα τηρείται από όλους (π.χ. ωράρια επισκέψεων, μηδενική ανοχή στη βία (λεκτική ή μη), στα ρατσιστικά σχόλια κοκ). Στο εξωτερικό πολλά νοσοκομεία έχουν υιοθετήσει ακόμη και το λεγόμενο «Πειθαρχικό Εξιτήριο» το οποίο καλύπτει τον επαγγελματία υγείας νομικά, στην περίπτωση που ένας ασθενής εκδιωχθεί από το νοσοκομείο εξαιτίας βίαιων συμπεριφορών.
Το προσωπικό υγείας στην Κύπρο διαθέτει πάρα πολλές ιατρικές και κλινικές γνώσεις. Αυτό που απουσιάζει από μεγάλη μερίδα του προσωπικού, είναι ο επαγγελματισμός και η ενσυναίσθηση. Επαγγελματισμός σημαίνει ότι δεν εκλαμβάνω ποτέ και τίποτα προσωπικά από αυτά που θα εκφράσει ο ασθενής. Ενσυναίσθηση σημαίνει εκφράζω στον ασθενή ότι όντως κατανοώ την αγωνία/ ταλαιπωρία του, την οποία προσλαμβάνω από την ένταση στη φωνή του ή τα δάκρυα στα μάτια του και ότι είμαι πρόθυμος να κάνω το καλύτερο δυνατό για να τον βοηθήσω. Επαγγελματισμός σημαίνει ότι κερδίζω το σεβασμό μέσα από τις δικές μου πράξεις και όταν πλέον έχει σταθεροποιηθεί η υγεία του ασθενούς, τότε οφείλω ως νοσηλευτής, να υποδείξω διακριτικά αλλά ξεκάθαρα ότι οι βρισιές και οι απειλές απαγορεύονται στο χώρο του νοσοκομείου.
Βέβαια, για να γίνει κάτι τέτοιο εφικτό, οφείλουν και οι επαγγελματίες υγείας να σέβονται ο ένας τον άλλο. Έχω δει αμέτρητες φορές το σκηνικό όπου ο γιατρός μειώνει τον νοσηλευτή μπροστά στα μάτια του ασθενή, με προσβλητικά επίθετα όπως «άχρηστος», «ηλίθιος». Αυτές οι τακτικές διαιωνίζονται στα νοσοκομεία της Κύπρου από τους παλαιότερους επαγγελματίες υγείας στη βάση του στερεότυπου ότι ο γιατρός είναι ο «Ανώτατος Άρχοντας» του χώρου. Εδώ ο φαύλος κύκλος αφορά το σεβασμό, την ισότητα και τον επαγγελματισμό ανάμεσα στους ίδιους τους επαγγελματίες υγείας.
Τέτοιες εικόνες κλονίζουν την εμπιστοσύνη του ασθενούς στο πρόσωπο του επαγγελματία υγείας ενώ ταυτόχρονα συντηρούν την κουλτούρα ασέβειας.
Προσωπικά πιστεύω ότι οι νοσηλευτές της Κύπρου είναι επί του θέματος, ο τελευταίος τροχός της άμαξας. Το Υπουργείο Υγείας, οι συντεχνίες και οι επίσημοι σύνδεσμοι οφείλουν να στηρίξουν έμπρακτα τους επαγγελματίες υγείας δίνοντας έμφαση στην πρόληψη της επαγγελματικής τους εξουθένωσης αλλά και στην επαγγελματική τους ανάπτυξη κυρίως σε δεξιότητες όπως τις πιο πάνω. Μεγάλος αριθμός ερευνών δείχνει ότι με τις δεξιότητες αυτές, κερδίζεται η εμπιστοσύνη του ασθενούς, μένει ικανοποιημένος από την παρεχόμενη φροντίδα, ενώ επιτυγχάνεται η γρηγορότερη ανάρρωσή του.
Η εξαιρετικής ποιότητας παρεχόμενη φροντίδα, δεν πρέπει να είναι αποτέλεσμα του φιλότιμου που διαθέτει ο εκάστοτε επαγγελματίας υγείας, αλλά προϊόν του επαγγελματισμού του.
Γράφει: Θεανώ Β Καλαβανά
