Επειδή πολλοί ίσως νομίζουν πως τα λέμε εμείς (οι υποτίθεται μεμψίμοιροι) ας δούμε τι λένε οι ίδιοι οι Αμερικάνοι, για την παγκόσμια οικονομία.
Και δεν αναφέρομαι σε κάποιους επιστήμονες ή απλώς διαφωνούντες. Αναφέρομαι σε έκθεση της υπηρεσίας Εθνικής Ασφάλειας της χώρας (the Office of the Director of National Intelligence) με τίτλο «Παγκόσμιες τάσεις στην οικονομία».
Ο κόσμος, λέει η Έκθεση «κινείται προς νέες εντάσεις και μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια θα δούμε νέες συγκρούσεις μεταξύ κρατών αλλά και εντός κρατών. Η παγκόσμια ανάπτυξη θα επιβραδυνθεί, την ώρα που η παγκόσμια περιπλοκότητα θα ενισχυθεί. Γεγονότα σαν αυτό της αραβικής άνοιξης, ή η οικονομική κρίση του 2008, η παγκόσμια έκρηξη του λαϊκισμού, και οι αντισυστημικές πολιτικές, δείχνουν πόσο εύθραυστες είναι οι μέχρι στιγμής κατακτήσεις και πόσο κοντά είμαστε σε σκοτεινές και δύσκολες εποχές» Αν αυτά τα λόγια βρίσκονται σε πρόσφατη έκθεση της υπηρεσίας εθνικής ασφάλειας των Ηνωμένων Πολιτειών, ας σκεφτούμε πόσο πιο δραματικά μπορεί να είναι τα πράγματα. Τόσο σε οικονομικό αλλά και γεωπολιτικό πλαίσιο.
Την ώρα όμως που αυτές οι διαπιστώσεις είναι πια διαπιστώσεις όλων, κανένας, μα κανένας δεν είναι έτοιμος να αναλάβει το βάρος της ευθύνης για μια νέα οικονομική πολιτική. Χρειάζονται πολιτικές που θα αλλάξουν όλη τη δομή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αν θέλουμε να μιλήσουμε για τα δικά μας. Με παραδοχή κατ’ αρχήν του ανεπίτρεπτου λάθους (;) στο σχεδιασμό και στον τρόπο λειτουργίας του ευρώ. Άλλωστε το πρόβλημα δεν ήταν ότι δημιούργησαν το ευρώ αλλά πως το έκαναν, και εννοώ χωρίς μηχανισμό δημοσιονομικής αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών, πράγμα που οδήγησε κάποιους μεν στην αποθησαύριση, αντιστρόφως ανάλογη με την πτώχευση κάποιων άλλων. Δε μηδενίζω καθόλου τοπικά λάθη, επίσης ανεπίτρεπτα σε πολλές περιπτώσεις. Όμως τα πράγματα είναι πια πανευρωπαϊκά, και λόγω των αλληλεξαρτήσεων τους χωρίς αμφιβολία παγκόσμια. Οι τοπικές αποφάσεις τείνουν να χάσουν την επιρροή τους πάνω στις εξελίξεις.
Πριν λίγες μέρες έλαβα μέρος σε τρίωρη συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης και στη συνέχεια σε άλλη συζήτηση για το μέλλον της Ελλάδας.
Δεν θα αναφερθώ στις παρεμβάσεις των ευρωβουλευτών, παρά μόνο στις παρεμβάσεις εκπροσώπων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εκατομμύρια άνεργοι, όπως δήλωσα και στην δική μου παρέμβαση αν παρακολουθούσαν τη συζήτηση (αποκλείεται πάντως τέτοιος μαζοχισμός) θα κατέληγαν στο συμπέρασμα πως θα παραμείνουν άνεργοι και στο περιθώριο της κοινωνίας επί πολύ ακόμα. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος άμβλυνσης των προβλημάτων παρά μόνο με ενέργειες τόσο ριζοσπαστικές (;) ανάλογες με την ακραία φτώχεια, και την εξαθλίωση τόσων εκατομμυρίων ανθρώπων. Και μια τέτοια ενέργεια θα ήταν η δραστική παρέμβαση στον τρόπο λειτουργίας των τραπεζών ή και πολύ περισσότερο στον τρόπο υπεράσπισης του τρόπου λειτουργίας τους. Χρειαζόμαστε τις τράπεζες. Τις χρειαζόμαστε για τις καθημερινές μας συναλλαγές, για δανεισμό, για καταθέσεις. Όμως έχει αποδειχθεί πως οι τράπεζες όπως λειτουργούν αποτέλεσαν μια από τις βασικές αιτίες του κακού. Ήταν η πηγή από την οποία βγήκε το πνεύμα του κακού. Χρειαζόμαστε τράπεζες μα να είναι κάτω από κοινωνικό έλεγχο; Γιατί; Διότι απλούστατα επηρεάζουν το μέλλον των κοινωνιών και αποτελούν το νευραλγικό κέντρο λειτουργίας του συστήματος. Κάθε οργανισμός που επηρεάζει τις κοινωνικές εξελίξεις, και πολύ περισσότερο επηρεάζει την τσέπη και την ευημερία εκατομμυρίων πολιτών θα πρέπει να τυγχάνει κοινωνικού ελέγχου. Δεν πρέπει και δεν γίνεται ο έλεγχος τους να υπάγεται μόνο στους μετόχους, στο βαθμό βέβαια που μπορούν οι μέτοχοι να καταφέρουν πραγματικό έλεγχο. Οι τράπεζες, αν δεν περάσουμε στο πιο δραστικό, στην απόφαση δηλαδή να δημιουργηθεί ένα πανευρωπαϊκό δίκτυο κοινωνικών τραπεζών, πρέπει να υπόκεινται στο έλεγχο που προτείνω. Να δημιουργηθεί συμβούλιο παρακολούθησης και στρατηγικής, με αντιπροσώπους των καταναλωτών, των τραπεζικών υπαλλήλων, αλλά και με ειδικούς που να υποβάλλουν σε δεύτερο έλεγχο τις τράπεζες. Μετά ή και μαζί με τον έλεγχο των κεντρικών τραπεζών, με στόχο τη συναπόφαση σε γενικές γραμμές της πολιτικής που θα ακολουθεί η κάθε τράπεζα.
Πως θα γίνει αυτό είναι θέμα υπεύθυνης μελέτης, που μπορεί να διεξαχθεί. Πιθανά χαμόγελα θυμηδίας, θα σβήσουν μέσα στα ερείπια που και η υπηρεσία εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ, προβλέπει πως θα έρθουν μέσα στην επόμενη πενταετία. Υπενθυμίζω την ακριβή διατύπωση «Σκοτεινές και δύσκολες εποχές στο κοντινό μέλλον».
Τις δυσκολίες υλοποίησης της πρότασης μου τις καταλαβαίνω απόλυτα.
Όμως στα δύσκολα χωρούν μόνο δύσκολες αποφάσεις. Κλείνω με μια ακόμα φράση από την επικαλουμένη έκθεση. «Αποτελεί πρόκληση η επιβολή (impose) της τάξης σ’ αυτό το παγκόσμιο χάος, όμως μια τέτοια ενέργεια θα έχει απρόβλεπτο κόστος στο άμεσο μέλλον, στο τέλος δε θα αποτύχει».
Γράφει: Τάκης Χατζηγεωργίου
