Η διάσταση του χρόνου στην προσπάθεια επίλυσης του Κυπριακού. Του Κυριάκου Παχουλίδη

Την όποια έκφραση αισιοδοξίας ή/και ευχής για την επίτευξη μιας πολιτικής συμφωνίας στο Κυπριακό πρόβλημα, συνήθως κατακεραυνώνει, η κυνική διαπίστωση “Χωρίς ουσιαστική αλλαγή στη στάση της Τουρκίας δεν υπάρχει λύση”.

Σύμφωνα δε με τoν ηγεμονικό πολιτικό λόγο, τον οποίο εκφράζει και υιοθετεί η πλειοψηφία της ελληνοκυπριακής πολιτικής ελίτ, ανεξαρτήτως κομματικής υπαγωγής ή τοποθέτησης σε σχέση με το Κυπριακό, η Τουρκία εξακολουθεί να διατηρεί την “πάγια και αδιάλλακτη στάση της στο Κυπριακό”. Μεμονωμένες περιπτώσεις – εξαιρέσεις πολιτικών, ενίοτε και εφόσον ερωτηθούν, ενδέχεται να στοιχειωθετήσουν τη μετακίνηση της Τουρκίας από την διχοτομική θέση “το κυπριακό λύθηκε το 1974” στη σημερινή της θέση, όπως αυτή αποτυπώνεται, και σε σχετικά πρόσφατες δηλώσεις του Τούρκου Πρωθυπουργού: “Στόχος μας αυτή η λύση [του Κυπριακού] να δίνει ένα καλό παράδειγμα συνύπαρξης βασισμένη στην διζωνικότητα και την πολιτική ισότητα, βασισμένη σε δύο συνιστώσες πολιτείες και τη δημιουργία μιας νέας Δημοκρατίας ”. Η συγκεκριμένη θέση της Τουρκίας δίνει ελπίδες ότι θα τηρήσει μια εποικοδομητική στάση στο τελευταίο στάδιο της διαπραγμάτευσης, όπου στην ατζέντα θα τεθούν τα θέματα των εγγυήσεων, της αποχώρησης των τουρκικών στρατευμάτων και των χρονοδιαγραμμάτων εφαρμογής της λύσης καθώς και το ενδεχόμενο οικονομικής της συνδρομής στη λύση (σε συνδυασμό με τον τρόπο επίλυσης του περιουσιακού και του εδαφικού . Βασική προϋπόθεση για να φθάσουμε στο στάδιο αυτό της διαπραγμάτευσης είναι να υπάρξει επιτυχής κατάληξη των διαπραγματεύσεων ανάμεσα στις ηγεσίες των δύο κοινοτήτων. 

Το ανανεωμένο ενδιαφέρον της Τουρκίας για την εμβάθυνση των σχέσεων της με την ΕΕ, η τροχοδρόμηση ομαλοποίησης των σχέσεων της Τουρκίας με το Ισραήλ σε συνάρτηση με τις προοπτικές εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων της ΝΑ Μεσογείου, μέσα από μια ευρύτερη διακρατική συνεργασία στην περιοχή, προσθέτουν, στα κίνητρα της Τουρκίας να συμβάλει, ουσιαστικά, στην επίλυση του Κυπριακού. 

Ο Τούρκος πρωθυπουργός επανέλαβε τη Δευτέρα, στο Λονδίνο, την ετοιμότητα της χώρας του για την εξεύρεση, σύντομα, λύσης στο Κυπριακό, εκφράζοντας την πεποίθηση ότι αυτή είναι δυνατόν να εξευρεθεί μέχρι τον προσεχή Απρίλιο. Η Τουρκία, πιέζει, παράλληλα, την ΕΕ για άνοιγμα νέων Κεφαλαίων, θέτοντας τον προσεχή Ιούνιο ως το ορόσημο ολοκλήρωσης της όλης διαδικασίας. 

Η παρούσα συγκυρία δημιουργεί ευκαιρίες στην ελληνοκυπριακή πλευρά προκειμένου να αξιοποιήσει κατά το μέγιστο δυνατόν τρόπο, προς όφελος της διαδικασίας, τις δεσμεύσεις της Τουρκίας και την προσπάθειά της να επανακαθορίσει τη θέση της στην περιοχή – πρωτίστως μέσα από τη συνεργασίας της με ΕΕ. Το χρονικό περιθώριο που διαθέτει προς τούτο δε φαίνεται να υπερβαίνει τους τέσσερις μήνες. Εάν και εφόσον, η ελληνοκυπριακή πλευρά, επιθυμεί, να μεταθέσει, την τελική διαπραγμάτευση το φθινόπωρο, θα πρέπει να επιδιώξει τη συναίνεση, προς τούτο, όλων των ενδιαφερομένων πλευρών και να αναζητήσει την υποστήριξη της ΕΕ. Διαφορετικά, διακινδυνεύει, να βρεθεί ενώπιον ασφυκτικών πιέσεων στο πλαίσιο της κοινής επιθυμίας ΕΕ και Τουρκίας για άνοιγμα νέων Κεφαλαίων. Σε μια τέτοια περίπτωση, ενδεχόμενη συναίνεση της κυπριακής πλευράς, για άνοιγμα Κεφαλαίων χωρίς ουσιαστική πρόοδο στο Κυπριακό θα ήταν καταστροφική για την προσπάθεια. Εξίσου όμως καταστροφική, θα ήταν, κάτω από τις ίδιες συνθήκες, επίσπευση της διαδικασίας κατά τρόπο που να δημιουργεί την εντύπωση στους πολίτες, ότι αυτή απώλεσε τον κυπριακό της χαρακτήρα και εξελίσσεται «μέσα σε ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα» κάτω από την «πίεση των ξένων». 

Τείνω να αποδεχτώ τη θέση ότι στην πολιτική δεν υπάρχουν τελευταίες ευκαιρίες. Ως εκ τούτου δε θεωρώ ότι στους επόμενους λίγους μήνες παρουσιάζεται η τελευταία ευκαιρία επίλυσης του Κυπριακού. Από την άλλη, δεδομένου του γεωπολιτικού βάρους της Τουρκίας και του πλέγματος των ζητημάτων που διακυβεύονται, τόσο στις σχέσεις της με την ΕΕ αλλά και τις γειτονικές της χώρες, η ελληνοκυπριακή πλευρά είναι υποχρεωμένη να παραμένει σε ετοιμότητα, προκειμένου να αξιοποιεί, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, κάθε ευκαιρία που της παρουσιάζεται. Μετάθεση των εξελίξεων στο μέλλον, σύντομο ή μακρινό, μπορεί να προσφέρει περισσότερο χρόνο για τη διαπραγμάτευση των εσωτερικών πτυχών του Κυπριακού. Ωστόσο ένα τέτοιο ενδεχόμενο δεν διασφαλίζει ότι η συγκυρία θα είναι το ίδιο θετική όσον αφορά τη στάση και την επιθυμία της ίδιας της Τουρκίας. Μια θετική κατάληξη στις εσωτερικές πτυχές του κυπριακού το φθινόπωρο του 2016 δεν προϋποθέτει και ούτε συνεπάγεται, και εποικοδομητική στάση της Τουρκίας επί των θεμάτων που την αφορούν, ιδιαίτερα εάν η διαπραγμάτευση της με την ΕΕ θα έχει ήδη προχωρήσει. 

Κάθε πολιτικό ζήτημα παραμένει ανοιχτό όσο υπάρχουν έστω από τη μια πλευρά ανοιχτές διεκδικήσεις. Η πάροδος του χρόνου, από μόνη της δεν επιλύει προβλήματα. Από την άλλη, η πάροδος του χρόνου, είναι σημαντικός παράγοντας όσον αφορά το περιεχόμενο των λύσεων που δίνονται στα προβλήματα. Σήμερα, είναι ακόμη ζωντανή η δυνατότητα επιστροφής, μέρους, έστω, των ΕΚ περιουσιών στους νόμιμους ιδιοκτήτες τους, ενώ γίνεται αποδεχτό ότι για όσες περιουσίες δεν αποδοθούν στους ιδιοκτήτες τους θα πληρωθούν αποζημιώσεις ή θα προσφερθούν ανταλλάγματα. Παράλληλα, φαίνεται να κατοχυρώνονται, στο πλαίσιο μιας λύσης, τα δικαιώματα όλων των πολιτών, να κατοικούν και να εργάζονται σε οποιαδήποτε μέρος της χώρας ανεξάρτητα από την εθνοτική τους καταγωγή. Πολύ φοβάμαι, ότι αν παρ’ ελπίδα μετατεθεί η διαδικασία των διαπραγματεύσεων πέραν του 2016, είναι δυνατόν να οδηγηθούμε ενώπιον ενός νέου πλαισίου διαπραγμάτευσης.

Γράφει: Κυριάκος Παχουλίδης