«Ο ορθολογισμός είναι μέθοδος. Δεν είναι ούτε δόγμα ούτε ιδεολογία. Λέγεται και κριτική σκέψη. Είναι ακριβώς η αντιμετώπιση κάθε ζητήματος με ψύχραιμο και λογικό τρόπο. Δεν διδάσκεται δυστυχώς στα σχολεία μας. Και απουσιάζει και από την κοινωνία μας».
Στη ζωή μας υπάρχουν μάχες που πρέπει να δώσουμε. Υπάρχουν βεβαίως και οι μάχες που δεν αξίζει να τις δώσουμε. Όχι επειδή το αποτέλεσμα είναι από πριν προδιαγεγραμμένο, αυτό το θεωρώ τεράστιο λάθος, δεν υπάρχουν τέτοια αποτελέσματα. Οι μάχες, που κατά τη γνώμη μου δεν χρειάζεται να δώσουμε είναι αυτές που το αποτέλεσμά τους δεν προσθέτει. Είτε την δώσουμε είτε όχι, είτε την κερδίσουμε είτε την χάσουμε, δεν θα επιφέρει καμία μα καμία αλλαγή. Η αποτελεσματικότητά μας, όλων μας, κρίνεται από τον λογαριασμό. Και σε αυτό τον λογαριασμό δεν αναφέρονται όσα δεν προσθέτουν αξία.
Οι μάχες για την επικράτηση του ορθολογισμού είναι από τις μάχες που πρέπει να δίνουμε καθημερινά. Στην αρχή κάθε τέτοιας κουβέντας μπορεί να μην έχουμε κάτι το συγκεκριμένο να πούμε. Αλλά είναι ο πόλεμος της λογικής απέναντι στο παράλογο. Ο πόλεμος να ξεχωρίζεις κάθε μέρα και κάθε στιγμή τα σημαντικά από τα ασήμαντα. Τα μεγάλα από τα ασήμαντα. Τα σοβαρά ζητήματα από τα κουτσομπολιά. Όλοι μας, όταν διαβάζουμε προτάσεις όπως την προηγούμενη θεωρούμε δεδομένο το νόημά τους. Δυστυχώς όμως στην πράξη είναι που δυσκολευόμαστε. Όταν έρθει η ώρα να μιλήσουμε με επιχειρήματα με αποδείξεις και συμπεράσματα, αλλάζουμε διαδρομή και καταφεύγουμε στα συνθήματα, στο έτσι το βρήκαμε έτσι θα το κάνουμε, στις προκαταλήψεις και τα ευχολόγια.
Ο ορθολογισμός όμως ξεκινά και τελειώνει με αλήθειες. Με γεγονότα, αποδείξεις, μέθοδο, αμφισβήτηση και αποτελέσματα. Δεν έχει καμία σχέση με το συναίσθημα, με ιδεοληψίες και στερεότυπα. Ούτε με δογματισμούς και λαϊκισμούς. Και χωρίς ορθολογισμό δεν θα υπήρχε σήμερα ούτε καινοτομία, ούτε τεχνολογία, ούτε καν δομημένη κοινωνία. Σήμερα, πιστεύω, είναι ο μόνος δρόμος που μπορεί να μας σώσει από την παράνοια των ημερών. Αλλά για να τον εφαρμόσουμε χρειάζεται πρώτα να πάμε πίσω στα βασικά. Να πολεμήσουμε την επιπολαιότητα, τις επιφανειακές προσεγγίσεις, να αντιτάξουμε δεδομένα και γεγονότα, αποτελέσματα έρευνας. Να πολεμήσουμε με τις γενικευμένες αντιλήψεις και τις καθιερωμένες πεποιθήσεις. Να έχουμε υπομονή και επιμονή.
Στη βιομηχανία της πολιτικής έχουμε ένα λόγο παραπάνω για να επιμένουμε. Έχουμε να αντιμετωπίσουμε τις συσσωρευμένες αποτυχίες του τόπου μας. Βασικό συστατικό τους ο ανορθολογισμός. Η επανάληψη της ίδιας αποτυχημένης διαδικασίας για χρόνια. Ο πόλεμος με την αντίληψη πως τίποτα δεν αλλάζει ξεκινά από εδώ. Αν η τροχαία κίνηση δεν μειώνεται ποτέ, παρά τα όσα μέτρα λαμβάνουμε διαχρονικά, είναι γιατί κινούμαστε σε λανθασμένη βάση. Αν τα μεγάλα έργα δεν τελειώνουν ποτέ στην ώρα τους και ποτέ μέσα στα πλαίσια του προϋπολογισμού είναι για τον ίδιο ακριβώς λόγο. Αν ακόμα δεν καταφέραμε να έχουμε ΧΥΤΑ και ΧΥΤΥ που να δουλεύουν και να αποδίδουν είναι επίσης για τον ίδιο λόγο. Η ανυπαρξία του ορθού λόγου μας καθιστά αδύνατους να διαχειριστούμε ακόμα και τα σκουπίδια μας.
Ο ορθολογισμός είναι μέθοδος. Δεν είναι ούτε δόγμα ούτε ιδεολογία. Λέγεται και κριτική σκέψη. Είναι ακριβώς η αντιμετώπιση κάθε ζητήματος με ψύχραιμο και λογικό τρόπο. Δεν διδάσκεται δυστυχώς στα σχολεία μας. Και απουσιάζει και από την κοινωνία μας. Αν δεν απουσίαζε δεν θα είχε απήχηση η επίκληση στο συναίσθημα. Θα είχε απήχηση η επίκληση στη λογική. Αν είχαμε μέχρι σήμερα κριτική σκέψη θα είχαμε ήδη λύσει πολλά από τα αιωνίως ανοικτά ζητήματά μας. Θα είχαμε εκσυγχρονίσει αρκετούς από τους θεσμούς μας και θα οργανώναμε ήδη καλύτερα την κοινωνία και την οικονομία μας. Η κριτική σκέψη έπρεπε να ήταν το πρώτο μάθημα στα σχολεία μας. Αυτή είναι μια μάχη που πρέπει να δώσουμε.
Γράφει: Δημήτρης Μ. Δημητρίου
Follow me: @dmdemetriou
