Ποιός θέλει την αντιμεταρρύθμιση; Του Ανδρέα Δημητρίου

Ανοιχτή Επιστολή στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας για την Έκθεση Αξιολόγησης των Αναλυτικών Προγραμμάτων.

Η αξιολόγηση των Νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων (ΝΑΠ) που δημοσιοποιήθηκε πρόσφατα είχε προδιαγεγραμμένο σκοπό να καταλήξει σε μια αρνητική κρίση για να προδιαθέσει για σκοπούμενες η επιθυμούμενες αλλαγές πολιτικής και κατευθύνσεων. Προφανώς, οι αλλαγές πολιτικής και κατευθύνσεων είναι δικαίωμα μιας εκλεγμένης κυβέρνησης. Η προσπάθεια όμως να επενδυθεί μια τέτοια αλλαγή με επιστημονική τεκμηρίωση, όταν η τεκμηρίωση αυτή είναι έωλη, δεν αποτελεί δικαίωμα κανενός γιατί απαξιώνει τους θεσμούς τους οποίους υποτίθεται ότι εκφράζει. Φαίνεται ότι οι συντάκτες της παρούσας αξιολόγησης εζήλωσαν την υποδοχή που είχε η έκθεση της λεγόμενης επιτροπής Πική για την οικονομία. Υπό τη συνθήκη αυτή, η παρούσα έκθεση, όπως και κάθε έκθεση της μορφής αυτής απαξιώνεται γρήγορα ως ένα μη-πιστευτό πρόσχημα που μπορεί να υπερβαίνει ακόμη και τις προθέσεις των ορισάντων την επιτροπή. Εξηγούμαι συνοπτικά:

Δύο από τα μέλη της επιτροπής αξιολόγησης των αναλυτικών προγραμμάτων (Μ. Κουτσελίνη και Μ. Ζεμπύλας) ήταν μέλη της υπό τον Γ. Τσιάκαλο επιτροπής για τη δημιουργία των ΝΑΠ, που διορίστηκε από την Κυβέρνηση Χριστόφια. Μάλιστα το ένα (Μ. Κουτσελίνη) ήταν αντιπρόεδρος της επιτροπής αυτής. Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι η έκθεση εντοπίζει, όπως ισχυρίζεται, πολλά διαδικαστικά ατοπήματα και κενά στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων της επιτροπής για τη δημιουργία των ΝΑΠ. Δημιουργείται ένα εύλογο ερώτημα: Γιατί, όντας μέλη της επιτροπής για τη δημιουργία των ΝΑΠ, δεν έθεσαν ποτέ με οποιοδήποτε τρόπο τα προβλήματα αυτά στον Υπουργό; Τα ανακάλυψαν 6 χρόνια μετά το διορισμό τους στην επιτροπή αυτή η μήπως τώρα θεωρούν ότι πρέπει να πουν πράγματα που αρέσουν στην παρούσα εξουσία;
Εξάλλου επισημαίνω ότι η παρούσα έκθεση κακίζει το γεγονός ότι ως Υπουργός συνεργάστηκα και με τα κόμματα στη σύνθεση των διάφορων επιτροπών—ειδικά των πιο πολιτικά ευαίσθητων. Είναι γεγονός ότι η συνεργασία αυτή υπήρξε γιατί είχαμε όραμα να σχεδιάσουμε μια γενικά αποδεχτή μεταρρύθμιση μακράς πνοής. Είναι όμως ειρωνεία να επισημαίνεται κάτι τέτοιο από άτομα που δεν υπήρχε επιτροπή για την οποία οι ίδιοι να μην προταθούν από κάποιο κόμμα (π.χ., η Μ. Κουτσελίνη μονίμως προτεινόταν από τον ΔΗΣΥ και ο Π. Παπαπολυβίου μονίμως προτεινόταν από το ΔΗΚΟ). Ούτως η άλλως, όμως, οι διάφορες επιτροπές περιέλαβαν πολλές εκατοντάδες πανεπιστημιακούς και εκπαιδευτικούς (περί τους 400) που κλήθηκαν για την εμπειρογνωμοσύνη τους παρά για οτιδήποτε άλλο. Επίσης, υπήρξε στενή συνεργασία με όλες τις εκπαιδευτικές οργανώσεις σε όλα τα βήματα. Η υπονόμευση του έργου που παρέδωσαν όλοι αυτοί αποτελεί προσβολή προς τους πιο σχετικούς και τους πιο πρόθυμους να συμβάλλουν και από την Κύπρο και από την Ελλάδα και κατασπατάληση εθνικών πόρων. Άλλωστε, είναι αμφίβολο αν μπορούν να γίνουν άλλες επιτροπές χωρίς να περιλάβουν τους πλείστους από αυτούς. Σκεφτείτε ότι όλοι οι συντάκτες της παρούσας έκθεσης ήταν μέλη διαφόρων επιτροπών των ΝΑΠ που κρίνονται!
Η μεταρρύθμιση είχε μακρόχρονο όραμα να καταστήσει την Κύπρο εκπαιδευτικά πρωτοπόρα και επιτυχή. Βέβαια η εξ αντανακλάσεως αντιπολίτευση, από κάποιους χώρους, με την επίκληση παντελώς αστήριχτων αιτιάσεων και κινδύνων, δημιουργούσε δυσκολίες τις οποίες βαθμιαία είχαμε υπερβεί, με αποτέλεσμα να παραδώσουμε γενικώς αποδεχτά ΝΑΠ. Οι χώροι αυτοί εκπροσωπούνται σήμερα και στην επιτροπή αυτή, πράγμα που υπονομεύει ακόμη και τις καλές προθέσεις του νυν Υπουργού και όποιων άλλων στην παρούσα Κυβέρνηση.
Ως ο Υπουργός που είχα αρχίσει τη διαδικασία δημιουργίας των ΝΑΠ έλεγα πάντα ότι αυτή είναι διαδικασία δεκαετίας και ότι η πραγματική αξιολόγησή τους δεν μπορεί να γίνει πριν αποφοιτήσει από το λύκειο η σειρά των μαθητών που θα μπει στην προδημοτική κατά την πρώτη χρονιά πλήρους εισαγωγής των ΝΑΠ—δηλαδή γύρω στο 2024! Σημειώνω ότι η μεταρρύθμηση των αναλυτικών προγραμμάτων στη Φιλλανδία, την οποία όλοι επικαλούνται, κράτησε 15 χρόνια. Αντ’ αυτού έχουμε μια διατεταγμένη αξιολόγηση το έτος 2014, χωρίς ποτέ τα ΝΑΠ να έχουν πραγματικά εφαρμοστεί. Αυτό που αξιολογήθηκε είναι μια πρώτη πολύ προκαταρκτική εκδοχή των ΝΑΠ. Έστω και πρόωρη, ακόμη και αυτή η αξιολόγηση θα μπορούσε να έχει θετικό ρόλο αν είχε εποικοδομητική στάση στην οποία μπορούσε κάποιος να κτίσει. Αντ’ αυτής, επέλεξαν την απόλυτη και ατεκμηρίωτη άρνηση.
Ειδικότερα, η αρνητική στάση της επιτροπής είναι τόσο έντονη που τους οδηγεί να τονίζουν η να αναδεικνύουν τα ελάχιστα αρνητικά ακόμη και των πολύ θετικών στοιχείων που οι ίδιοι παραθέτουν στην έκθεση. Για παράδειγμα, η έρευνα που οι ίδιοι έκαναν στους εκπαιδευτικούς δείχνει ότι η συντριπτική πλειοψηφία των εκπαιδευτικών τοποθετείται πολύ θετικά στη συντριπτική πλειοψηφία των ΝΑΠ ως προς τις παιδαγωγικά πιο σημαντικές διαστάσεις τους (π.χ., 93 % πιστεύουν ότι βοηθούν την ενίσχυση της ποιότητας της εκπαίδευσης, το 81% συμφωνούν ότι το διδακτικό υλικό που ετοιμάστηκε τους βοηθά να πετύχουν τους στόχους του ΝΑΠ στα γνωστικά αντικείμενα που διδάσκουν, 89% πιστεύουν ότι οι στόχοι και οι επιδιώξεις του ΝΑΠ στο γνωστικό αντικείμενο που διδάσκουν είναι κατανοητοί, 83% συμφωνούν γενικά με τις αλλαγές που έγιναν στο ΝΑΠ στο γνωστικό αντικείμενο που διδάσκουν, 87% δηλώνουν ότι είναι έτοιμοι για την εφαρμογή του ΝΑΠ, κλπ). Τόσο θετική υποδοχή των ΝΑΠ από τους εκπαιδευτικούς, αν ληφθεί υπόψη η έντονη πολεμική εναντίον τους, είναι ευχάριστη έκπληξη ακόμη και για μένα.
Το ίδιο συμβαίνει και με τις εκθέσεις των εξωτερικών κριτών. Στη μεγάλη τους πλειοψηφία είναι θετικές. Η έκθεση επικεντρώνεται και τονίζει τις όποιες προτάσεις για βελτίωση ως αρνητικά χαρακτηριστικά. Προεξάρχον εδώ είναι το παράδειγμα των μαθηματικών: Μια πολύ θετική έκθεση περιβάλλεται με ένα πέπλο αρνητικότητας. Επισημαίνω άλλωστε ότι, σε πρόσφατη επιστολή του προς την ΟΕΛΜΕΚ, ο Σύνδεσμος των Μαθηματικών Κύπρου, καλεί την Κυβέρνηση να εφαρμόσει το ΝΑΠ των Μαθηματικών από το Δημοτικό μέχρι και το Λύκειο γιατί υπερέχει κατά πολύ του προηγούμενου. Διερωτώμαι τι έχει να απαντήσει η επιτροπή στην από το Σύνδεσμο των Μαθηματικών απόρριψη των θέσεών της για τα μαθηματικά.
Γίνεται πολύς θόρυβος για το ότι η ύλη των ΝΑΠ είναι πολλή και όχι συντονισμένη με το ωρολόγιο πρόγραμμα. Αυτό είναι γεγονός. Αλλά ήταν σκόπιμο. Διαμορφώθηκε ένα ευρύτερο πλαίσιο για το κάθε μάθημα το οποίο θα προσαρμοζόταν βαθμιαία καθώς τα προγράμματα θα έμπαιναν σε εφαρμογή. Επιπλεόν, η προσέγγιση αυτή δημιουργεί μια τράπεζα υλικού για το κάθε μάθημα από το οποίο μπορεί το σύστημα αλλά και ο κάθε εκπαιδευτικός να επιλέγει ανάλογα με ειδικότερες στοχεύσεις την κάθε φορά. Εξάλλου το ωρολόγιο πρόγραμμα αφέθηκε για το τέλος επειδή είναι ακανθώδες θέμα το οποίο συνήθως εγείρει πολλές αντιδράσεις, ειδικά από τους ισχυρότερους συνδικαλιστικά κλάδους. Να θυμίσω ότι οι κλάδοι «ερίζουν» μεταξύ τους για τις ώρες τις οποίες θα κατέχουν στο ωρολόγιο πρόγραμμα. Θυμίζω ότι είναι προσπάθεια δεκαετίας.
Εξάλλου γίνεται λόγος για τα λεγόμενα «ευαίσθητα» μαθήματα, όπως τα Ελληνικά και την Ιστορία. Για τα Ελληνικά ειπώθηκαν ψέματα που υπερβαίνουν κάθε όριο. Για παράδειγμα, ότι υπήρχε πρόθεση να γίνει η Κυπριακή διάλεκτος επίσημη γλώσσα. Ουδέποτε οποιοσδήποτε πολιτικά υπεύθυνος της προηγούμενης κυβέρνησης είπε η υπονόησε κάτι τέτοιο. Δημιουργήθηκε όμως επί τούτου από τους κατ’ επάγγελμα «εθναμύντορες», γιατί εξυπηρετούσε τους σκοπούς της μηδενιστικής αντιπολίτευσης που ασκούσαν τότε και σήμερα παρεισέφρυσε στην έκθεση. Η έκθεση υιοθετεί την επιχειρηματολογία αυτή χωρίς κανένα επιχείρημα από τις σχετικές επιστήμες. Ούτε καν μια σχετική παραπομπή έστω και ως πρόσχημα! Ως προς το ΝΑΠ των Ελληνικών, μετατρέποντας το ψέμα σε πολιτική, αν υιοθετηθεί, θα παρατείνει για μερικές ακόμη δεκαετίες τα πολλά προβλήματα που έχουν οι μαθητές μας στην καλή χρήση της Ελληνικής. Ως προς την ιστορία, καλύτερα να μην γίνει καν λόγος. Τους αρκούν οι ερμηνείες του μονίμως κομματικά προτεινόμενου καθεστωτικού απολογητή του ιστορικού αμώμου μιας σε πολλές αμαρτίες περιπεσούσας ομάδας. Τώρα μπορεί, μόνος του, με πολιτική κάλυψη, να περάσει τις δικές του απόψεις που τότε έπρεπε να συζητά με άλλους. Βέβαια τα επίχειρα της πολιτικής αυτής θα τα εισπράξει και η παρούσα κυβέρνηση, όταν θα δει την πολιτική της να βάλλεται από τους ίδιους κύκλους, κάθε φορά που θα επιχειρεί ένα βήμα μπροστά. Το παράδειγμα της διδασκαλίας για την ομοσπονδία είναι χαρακτηριστικό του τι θα βρει η κυβέρνηση μπροστά της από τους «εθναμύντορες». Άλλωστε, η ίδια η Μ. Κουτσελίνη έδειξε με ποιον θα συμπαραταχθεί αύριο, με τη δημόσια θέση που πήρε στην πρόσφατη κρίση στις σχέσεις Κύπρου-Ελλάδας. Έτσι είναι φανερό από πού κινείται η αντιμεταρρύθμιση και πως εκφράζεται στην αξιολόγηση αυτή.

Οι προτάσεις μου
1. Να δημιουργηθεί νέα επιτροπή επιστημονικά, παιδαγωγικά, και πολιτικά αδιάβλητη και αποδεχτή που θα εποπτεύσει την παραπέρα ανάπτυξη, προσαρμογή, και εφαρμογή των ΝΑΠ. Η επιτροπή αυτή πρέπει να υπερβαίνει την όποια Κυβέρνηση.
2. Η επιτροπή αυτή θα επενδύσει στο μεγάλο έργο που έγινε μέχρι τώρα και θα σχεδιάσει τους μηχανισμούς εφαρμογής και συνεχών προσαρμογών των αναλυτικών προγραμμάτων με προοπτική δεκαετίας.
3. Χρειάζεται διαχείριση ειδικών θεμάτων, όπως ο αναλφαβητισμός, η ειδική αγωγή, η ορθή εισαγωγή των νέων τεχνολογιών κλπ. Για αυτό χρειάζεται η επιστράτευση εμπειρογνωμόνων που μπορούν να μεταφέρουν στην εκπαίδευσή μας την πολύ προηγμένη σχετική γνώση. Για τον αναλφαβητισμό προσφέρομαι αμισθί, αν η κυβέρνηση πραγματικά εννοεί ότι νοιάζεται για την ενότητα, να διαμορφώσω μαζί με άλλους ειδικούς το κατάλληλο πρόγραμμα. Άλλωστε, το πλαίσιο ενός τέτοιου προγράμματος το έχω ήδη διαμορφώσει για την ΟΥΝΕΣΚΟ, με πρόσκληση της.