Το 2015 ήταν μια παραγωγική χρονιά για το Κυπριακό.
Μετά από την άγονη περίοδο Έρογλου, οι Αναστασιάδης και Ακιντζί κατάφεραν να αναθερμάνουν τη διαδικασία και να επιτύχουν σημαντικές συγκλίσεις, κτίζοντας στη δουλειά που είχε γίνει επί Χριστόφια-Ταλάτ. Παρά την απόσταση που απομένει σε σειρά θεμάτων, κάποια από τα οποία άπτονται ζητημάτων αρχής, η κατάληξη σε μια συμφωνία είναι όσο ποτέ στο παρελθόν εφικτή. Συμφωνημένη λύση ομοσπονδίας, από τους Κυπρίους για την Κύπρο, χωρίς ξένη επιδιαιτησία.
Η όλη διαδικασία, παρά τα θετικά βήματα και τις ακόμη πιο θετικές προοπτικές, εμφανίζει ένα τεράστιο έλλειμμα. Αυτό είναι η συνεχιζόμενη αδυναμία εμπλοκής των πολιτών και της κοινωνίας. Οι συνομιλίες διεξάγονται ανάμεσα στους ηγέτες και ένα στενό κύκλο κατά βάση υπηρεσιακών παραγόντων, κι οι μόνοι που ενημερώνονται επισήμως είναι οι ηγεσίες των πολιτικών κομμάτων. Οι πολίτες και η κοινωνία τελούν ουσιαστικά στο σκοτάδι, ακούν και διαβάζουν για το τι διαμείβεται από τα ΜΜΕ αναλόγως της μεροληπτικής πολιτικής άποψης που υπηρετεί το καθένα. Στην απουσία επίσημης και υπεύθυνης ενημέρωσης από τους ηγέτες, αλωνίζουν καθημερινά πολιτικοί και δημοσιογράφοι που ευθέως ή εμμέσως απορρίπτουν το πλαίσιο της διαπραγματευτικής διαδικασίας (ομοσπονδία), αν όχι και την ίδια την διαδικασία.
Το έλλειμμα αυτό αποτελεί παρενέργεια της αρχής ότι τίποτε δεν θεωρείται συμφωνημένο αν δεν υπάρξει συνολική συμφωνία. Εξαιτίας αυτή της αρχής οι συγκλίσεις είναι λιγότερες απ΄ όσες θα μπορούσαν αντικειμενικά να είναι, αφού κάθε πλευρά φυλάει διαπραγματευτικά χαρτιά για αργότερα («πάρε-δώσε»). Κι οι δύο πλευρές αποφεύγουν τη δημόσια παραδοχή συγκλίσεων, περιμένοντας να υπάρξει πρώτα συνολική συμφωνία και προτιμώντας να αφήσουν για αργότερα και τη διαχείριση των αναμενόμενων αντιδράσεων. Αντιδράσεων από όσους θα αντιδράσουν ό,τι και να συμφωνηθεί. Έτσι, η άγνοια, σε συνδυασμό με την οργανωμένη παραπληροφόρηση, οδηγεί αρκετούς πολίτες είτε στην απαισιοδοξία και στην αποστασιοποίηση είτε στη δυσπιστία, είτε και στα τρία.
Οι δύο ηγέτες και οι ομάδες τους πρέπει να σταματήσουν να χειρίζονται την ειρηνευτική διαδικασία με παρωχημένους όρους προηγούμενων δεκαετιών. Η λύση αφορά το μέλλον, και το μέλλον αφορά και ενδιαφέρει εξίσου όλους τους πολίτες. Δεν είναι ένα προσωπικό στοίχημα των πολιτικών και των ολίγων συνεργατών τους. Οι πολίτες είναι έτοιμοι και ώριμοι να ακούσουν τους ηγέτες, και γι αυτά που συμφωνούν και γι αυτά που διαφωνούν. Οι πολίτες θέλουν και πρέπει να προβληματιστούν γύρω από τις προσφερόμενες επιλογές στις επιμέρους πτυχές, όσο ευχάριστες ή δυσάρεστες κι αν είναι αυτές, προτού κληθούν να τοποθετηθούν μονολεκτικά με ένα «ναι» ή ένα «όχι» σε ένα δημοψήφισμα.
Το κοινό χριστουγεννιάτικο μήνυμα των δύο ηγετών ας είναι ένα μικρό πρώτο βήμα. Οι δύο ηγέτες, αλλά και η αντιπροσωπεία του ΓΓ του ΟΗΕ, πρέπει να αναζητήσουν σύγχρονους τρόπους για το άμεσο άνοιγμα της διαδικασίας στην κοινωνία. Αναστασιάδης και Ακιντζί πρέπει να ηγηθούν μαζί, σε συνεργασία, αυτής της διαδικασίας. Ο ρόλος τους είναι πιο σύνθετος και πιο απαιτητικός από αυτόν του σκληρού διαπραγματευτή των καλώς νοουμένων συμφερόντων της κοινότητάς τους. Υπερβαίνει κατά πολύ τις λογομαχίες γύρω από λέξεις και κείμενα. Ο ρόλος τους είναι να ηγηθούν και να εμπνεύσουν δύο διαχωρισμένες και εν πολλοίς δηλητηριασμένες κοινωνίες γύρω από ένα κοινό μέλλον, ένα κοινό όραμα. Δεν αρκούν δύο μήνες πριν από τα χωριστά δημοψηφίσματα, αν μέχρι τότε οι πολίτες θα βουλιάζουν στο σκοτάδι και στη δυσπιστία.
Δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε τον τροχό. Χρειάζεται όμως πρώτα και κύρια να κατανοήσουμε το έλλειμμα και να το αντιμετωπίσουμε ως πρόβλημα, ως εμπόδιο και για τη λύση και για την οικοδόμηση στέρεων κοινωνικών βάσεων για την επόμενη μέρα. Υπάρχουν πολλές καλές πρακτικές από το εξωτερικό, για το πώς μπορεί να οργανωθεί η εμπλοκή των πολιτών στην ειρηνευτική διαδικασία και πώς μπορούν οι ηγέτες να στηρίξουν αυτή την προσπάθεια. H πρόκληση ενός κοινού κυπριακού μέλλοντος απαιτεί προσεγγίσεις που θα υπερβαίνουν τα τετριμμένα.
Γράφει: Βασίλης Πρωτοπαπάς
