Ανέκαθεν, στα πλαίσια των εκλογικών αναμετρήσεων, η προσπάθεια επηρεασμού των ψηφοφόρων δεν βασιζόταν εξολοκλήρου στην επικοινωνία πολιτικών θέσεων και προτάσεων αλλά στην πρόκληση συναισθημάτων τα οποία τη δεδομένη στιγμή, εκλαμβάνονται ως ευνοϊκά προς την επίτευξη του στόχου για μεγιστοποίηση του αριθμού των προσδοκώμενων ψήφων.
Η πρόκληση συγκεκριμένων συναισθημάτων επιδιώκεται τόσο σε ατομικό, όσο και συλλογικό επίπεδο. Η περίπτωση των απερχόμενων εκλογών στην Ελλάδα και ο τρόπος που τα επιτελεία των κομμάτων, κατά πρώτο λόγο εκείνο της Νέας Δημοκρατίας (ΝΔ), προσπάθησαν να επηρεάσουν τους πολίτες, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Στην προκειμένη περίπτωση, η επικοινωνιακή πολιτική τoυ κόμματος της δεξιάς επένδυσε στο συναίσθημα του φόβου, ένα από τα πιο δυνατά συναισθήματα που μπορεί να βιώσει ο άνθρωπος.
Η κύρια στρατηγική του επικοινωνιακού επιτελείου της ΝΔ έγκειται στην προσπαθεί επηρεασμού των ψηφοφόρων για την ακαταλληλότητα μιας ενδεχόμενης κυβέρνησης ΣΥΡΥΖΑ, η οποία ένα περίπου παρουσιάστηκε σαν το μέσο που θα οδηγούσε την Ελληνική οικονομία και κατ’ επέκταση τον Ελληνικό λαό, προς την καταστροφή. Έτσι λοιπόν, η ΝΔ δεν επένδυσε στην προβολή των ιδίων θέσεων και προγράμματος αλλά στην δημιουργία κλίματος φόβου, ενός κλίματος που θα συνέβαλε στην συντήρηση του παλιού έναντι του ρίσκου που συνοδεύει το καινούργιο.
Από την άλλη, το εκλογικό επιτελείο του ΣΥΡΙΖΑ, δεδομένης της τραγικής κατάστασης που βρίσκεται μεγάλο μέρος του ελληνικού λαού, επέλεξε να επενδύσει στην ελπίδα. Στην ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο που θα έφτανε στην περίπτωση που ο ελληνικός λαός αποφάσιζε να αγνοήσει τις προειδοποιήσεις Σαμαρά, δίνοντας για πρώτη φορά την ευκαιρία σε κόμμα της αριστεράς να κυβερνήσει.
Τα αποτελέσματα των εκλογών, αλλά κυρίως η μεγάλη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ δείχνουν ότι το συναίσθημα το φόβου στο οποίο η ΝΔ ανάλωσε μεγάλο μέρος της προεκλογικής της εκστρατείας, απέτυχε παταγωδώς. Αμέσως μετά την γνωστοποίηση των εκλογικών αποτελεσμάτων, έχει ξεκινήσει αντιπαράθεση στους κόλπους του κόμματος της ΝΔ, για το κατά πόσο τελικά η επικοινωνιακή πολιτική που επιλέχθηκε ήταν η ενδεδειγμένη. Φαινομενικά, μπροστά στην έλλειψη πειστικού πλάνου για βελτίωση της ζωής των περισσότερων Ελλήνων, η στρατηγική του φόβου μοιάζει να ήταν η μοναδική πιθανότητα για επανεκλογή της κυβέρνησης Σαμαρά.
Το πιο πάνω επιχείρημα βασίζεται στο επιστημονικά τεκμηριωμένο από τον κλάδο της ψυχολογίας συμπέρασμα, ότι ο φόβος είναι τόσο δυνατό συναίσθημα που έχει την ιδιότητα να καθορίζει την ανθρώπινη συμπεριφορά.
Το συναίσθημα το φόβου προκαλείται όταν ο άνθρωπος λάβει εκείνες τις πληροφορίες που τον προειδοποιούν για μία ενδεχόμενη απειλή είτε σε προσωπικό είτε σε συλλογικό επίπεδο. Τέτοιου είδους πληροφορίες εάν στηρίζονται σε φαινομενικά λογικά επιχειρήματα, αποθηκεύονται στην λεγόμενη συναισθηματική μνήμη. Η εμπειρία φανερώνει ότι ο φόβος συμβάλει σε μια αντίδραση, η οποία εν πολλής αποσκοπεί να συντηρήσει το γνωστό, αυτό δηλαδή που έχουμε είδη βιώσει, προκειμένου να αποφευχθεί κάθε πιθανός κίνδυνος που συνοδεύει μία ριζική αλλαγή. Γενικά, ο φόβος προκαλεί κάποιου είδους γνωστική δέσμευση η οποία εμποδίζει το άνοιγμα σε νέες ιδέες.
Ο φόβος λοιπόν έχει χρησιμοποιηθεί πολλές φορές σε επικοινωνιακές εκστρατείες ως ο βασικός μηχανισμός επηρεασμού των ψηφοφόρων. Έτσι και στην περίπτωση των ελληνικών εκλογών, η ΝΔ εν τη απουσία πειστικού πολιτικού προγράμματος, επέλεξε να σπείρει των φόβο στους έλληνες ψηφοφόρους για το ενδεχόμενο σχηματισμού κυβέρνησης από τον ΣΥΡΙΖΑ. Από την άλλη, ο ΣΥΡΙΖΑ επέλεξε να επενδύσει (σε συναισθηματικό πάντα επίπεδο) στην ελπίδα. Εμπειρικά, η ελπίδα δεν μπορεί να κατευθύνει πολιτικές συμπεριφορές, ειδικότερα σε κοινωνίες όπου βρίσκονται σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης και στις οποίες έντεχνα καλλιεργείται το συναίσθημα του φόβου.
Με βάση τον παραπάνω συλλογισμό, ο νικητής των εκλογών θα έπρεπε να ήταν το κόμμα που επένδυσε στο φόβο, δηλαδή η ΝΔ. Τι άραγε πήγε λάθος; Γιατί στο τέλος η επικοινωνιακή πολιτική της ΝΔ αποδέχτηκε να είναι ένας από τους κυριότερος παράγοντες που οδήγησαν τον ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία;
Εκείνο που δεν έλαβε υπόψη το επικοινωνιακό επιτελείο της ΝΔ, ήταν οι επιπτώσεις των πολιτικών επιλογών του κόμματος πάνω στον ελληνικό λαό, μέσω της εφαρμογής των μέτρων λιτότητας από την κυβέρνηση την προηγούμενη διετία . Ο μέσος Έλληνας πλέον, δεν έχει τίποτα να φοβάται αφού η συνταγή της λιτότητας τον οδήγησε στην εξαθλίωση. Τι απομένει άραγε να χάσει ο εξαθλιωμένος μακροχρόνια άνεργος ή ο εργαζόμενος των 400 ευρώ; Οι πολιτικές της λιτότητας έχουν οδηγήσει στην φτωχοποίηση μεγάλου μέρους του ελληνικού λαού, σε σημείο που ακόμη και οι "νοικοκυραίοι", οι ο ποίοι παραδοσιακά αποτελούσαν δεξαμενή άντλησης ψηφοφόρων για την δεξιά, αγνόησαν τις προειδοποιήσεις του Σαμαρά.
Ως εκ τούτου, ο ΣΥΡΙΖΑ αναδείχθηκε νικητής των εκλογών, όχι γιατί η ελπίδα κατάφερε να κερδίσει τον φόβο, αλλά γατί οι πλείστοι Έλληνες δεν έχουν τίποτα πλέον να φοβούνται.
Υ.Γ. Σταμάτησαν να φοβούνται ότι οι κομουνιστές θα τους πάρουν το σπίτι όταν πλέον κατάλαβαν ότι αργά η γρήγορα το σπίτι θα το χάσουν, όχι από αυτούς που τους έλεγαν τα τελευταία 70 χρόνια, αλλά από τις τράπεζες.
Γράφει: Πέτρος Ηρακλέους
