Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην πρώτη επέτειο για την έκρηξη στο Μαρί, 11 Ιούλίου του 2012.
Ερώτηση είναι. Και όχι ρητορική. Γιατί μπορεί εγώ να μην έχω την απάντηση, κατάλαβα όμως ότι πολύς κόσμος έχει απάντηση. Και συχνά όχι μία.
Ξέρω ότι αρκετοί έχουν βρει την απάντηση στο πρόσωπο του Προέδρου Χριστόφια ή της κυβέρνησης του στο σύνολο. Σε τέτοια τραγικά γεγονότα άλλωστε, οι κυβερνήσεις ευθύνονται. Είτε για αποφάσεις που πήραν είτε για αποφάσεις που έπρεπε να πάρουν.
Ένα χρόνο μετά όμως, περιμένω κάτι περισσότερο από αυτό. Περιμένω να έχουμε το θάρρος να μπούμε στον λαβύρινθο του κράτους, να διερωτηθούμε πως στήθηκε σε μια μικρή χώρα ένας τόσο παθολογικός οργανισμός, και να απαντήσουμε γιατί δεν βλέπαμε τον ελέφαντα που ήταν μέσα στο σπίτι μας τόσα χρόνια. Όχι για να αποφύγουμε τις απαντήσεις, αλλά γιατί εκεί είναι οι απαντήσεις.
Δεν θα μπω ούτε στον πειρασμό του "μαζί το στήσαμε" κατά το ανεκδιήγητο "μαζί τα φάγαμε". Ούτε μαζί στήσαμε αυτό το κράτος, ούτε μαζί τα φάγαμε. Τον ελέφαντα κάποιοι τον έφεραν στο σπίτι μας, εμείς όμως γιατί δεν τον βλέπαμε, δεν καταλαβαίνω.
Όταν στηνόταν το μετά-αποικιακό κράτος, περίμενα ακόμα δεκατέσσερα χρόνια για να γεννηθώ. Το πλιάτσικο όμως το ζω από τη μέρα που γεννήθηκα μέχρι σήμερα. Δεν είμαι βέβαιος πως όταν στελεχώναμε για πρώτη φορά αυτή την χώρα, ότι ψάχναμε να βρούμε τους άριστους. Μάλλον τους πλησιέστερους, υποψιάζομαι. Τους πλησιέστερους στην εκκλησία, στο κόμμα, σε διάφορες οργανώσεις, στην ιδεολογία. Γενικώς, χτίσαμε ένα κράτος με θεμέλια τις γνωριμίες, όχι τα προσόντα.
Και δυστυχώς αυτό μετατράπηκε σε συνείδηση. Την εκκλησία διαδέχτηκαν οι κομματικές ταυτότητες, και πάνω σε αυτές δημιουργήθηκαν δύο ομάδες μέσα στην κοινωνία: αυτοί που έμπαιναν και αυτοί που περίμεναν να μπουν.
Θυμάμαι τις πρώτες ημέρες της κατάταξης μου στην εθνική φρουρά, πριν εικοσιένα χρόνια. Στεκόμασταν για ώρες σε μια ατέλειωτη γραμμή περιμένοντας να δηλώσουμε ενώπιον μιας επιτροπής αξιωματικών, που επιθυμούσαμε να υπηρετήσουμε. Κάποτε ήρθε η σειρά μου, ρωτήθηκα, απάντησα, και το αποτέλεσμα ήταν οι αξιωματικοί να με κοιτάξουν στην αρχή με απορία, μετά να σκάσουν στα γέλια, και τέλος να μου πουν κατάμουτρα πως εκεί μόνο με μέσον από συνταγματάρχη και άνω μπορούσες να υπηρετήσεις. Την επομένη, και για τους επόμενους εικοσιέξι μήνες, ήμουν στα ίδια φυλάκια στην πράσινη γραμμή, βγάζοντας σκοπιά για δεκαέξι ώρες την ημέρα. Αυτό, ήταν το πρώτο μάθημα δικαιοσύνης που μου κατέστησε σαφές η χώρα μου. Με ανώτερους μου για όλο εκείνο το διάστημα πρώην συμμαθητές μου, που μερικοί από αυτούς δεν ήταν ικανοί να ηγηθούν ούτε του εαυτού τους. Πόσο μάλλον να ηγηθούν μάχιμων στρατιωτών.
Πέρασαν δύο δεκαετίες από τότε.
Έβλεπα τις προάλλες παιδιά που ετοιμάζονταν να καταταγούν. Θυμήθηκα τα δικά μου χρόνια, όχι με νοσταλγία ομολογώ. Τους χάζευα καθώς γελούσαν με τα ξυρισμένα κεφάλια τους.
Μιλούσαν για το άγνωστο που είχαν μπροστά τους και για αυτό που φαντάζονταν ότι τους περιμένει. Μετά τα πρόσωπα σοβάρεψαν, τα λόγια τους άλλαξαν ύφος. Άκουσα για έναν θείο ταγματάρχη, άκουσα για κουμπάρο του πατέρα που είναι στο κόμμα, άκουσα για τηλεφωνήματα που έγιναν στο ΓΕΕΦ και για άλλα που θα γινόντουσαν τις επόμενες μέρες. Άκουσα για μέσον, για μεγαλύτερο μέσον, για εξόδους από τον στρατό, για περισσότερες εξόδους από τον στρατό.
Οι τελευταίοι που φταιν για τα κακά της μοίρας μας είναι τα δεκαοχτάχρονα παιδιά που ετοιμάζονται να καταταγούν. Το μέσον δεν το χρειάστηκαν για να βρουν φίλους, για να παίξουν, για να αγαπήσουν, για να ερωτευτούν. Γιατί μέχρι πριν λίγες μέρες αυτή ήταν η ζωή τους. Τώρα όχι πια. Τώρα μας ανήκουν. Και μέχρι να τελειώσει η θητεία τους, θα έχουμε φτιάξει ακόμα μια γενιά νέων ανθρώπων που θα έχουν πάρει για τα καλά το μάθημα τους, για το υπόλοιπο της ζωής τους.
Όσο για εμάς; Μάλλον τίποτα δεν μάθαμε απ' όλα αυτά.
Στο μεταξύ, έχει περάσει ένας χρόνος από την έκρηξη στο Μαρί.
Γράφει: Παναγιώτης Σταυρινίδης
