Πρέπει να είμαστε όλοι ειλικρινείς. Η κυβέρνηση Αναστασιάδη παρέλαβε μια οικονομία, στο χείλος της καταστροφής, από μια κυβέρνηση που δεν αντέδρασε την ώρα που έπρεπε.
Δυστυχώς οι καλύτερες μέρες θα αργήσουν. Θα έρθουν μόνο αν αλλάξουμε ριζικά τον τρόπο που σκεφτόμαστε και τον τρόπο που δουλεύουμε. Ξεκινώ από εμάς τους πολιτικούς, η κάθε πολιτική παράταξη πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες που τις αναλογούν. Κάποιοι κυβερνούσαν και είχαν την τύχη του τόπου στα χέρια τους. Κι εμείς ίσως έχουμε ευθύνη που δεν πιέσαμε όσο έπρεπε, που δεν νομοθετήσαμε εκεί που έπρεπε. Δυστυχώς δεν είχαμε και όλη την πρόσβαση στην πληροφόρηση. Η δική μας κυβέρνηση, μόλις ανέλαβε βρήκε μπροστά της το τσουνάμι του προβλήματος και όφειλε να πάρει οδυνηρές αποφάσεις.
Στα Eurogroup μείναμε μόνοι και χωρίς να έχουμε ουσιαστικές επιλογές. Τα πάντα είχαν προετοιμαστεί και πήραν μια τελεσίδικη πορεία. Το «κούρεμα» είχε τροχοδρομηθεί ήδη από τις συζητήσεις του μνημονίου του Νοεμβρίου αυτό φαίνεται πολύ καθαρά από τις παραπομπές που γίνονται σε αυτό στις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για διαδικασία bail in: «να ξεκαθαριστούν οι προβληματικές τράπεζες με απώλειες από τους μετόχους και τους μεγαλοκαταθέτες». Δυστυχώς αυτοί που με τόσο αβάσταχτη ελαφρότητα κυβερνούσαν, εξανέμισαν τον χρόνο προσαρμογής και παρέδωσαν την Κύπρο έτοιμη να τιναχτεί στον αέρα οικονομικά. Η λύση που στο τέλος επιλέγηκε είναι πολύ κακή, αλλά είναι λύση επιβίωσης.
Κάναμε λάθος να ερμηνεύσουμε την πολιτική προσέγγιση Μέρκελ για στήριξη, ως επαρκή για να ανατρέψει το σκηνικό. Η ΕΕ κατέληξε στο άδικο μοντέλο στήριξης της Κύπρου, που περιλαμβάνει τη σκληρή και βίαιη επιβολή άντλησης ιδίων πόρων, έναντι του δικού τους δανείου των 10 δισεκατομμυρίων ευρώ με χαμηλό επιτόκιο και περίοδο χάριτος για αποπληρωμή 10 ετών. Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης χρειάστηκε να πάρει αποφάσεις σε χρόνο μηδέν και τις πήρε με κριτήριο την αποφυγή της άτακτης χρεοκοπίας. Αν μας ρωτάτε τι επιλέγουμε μεταξύ της άτακτης χρεοκοπίας και της μάχης της σταθεροποίησης, εμείς επιλέγουμε το δεύτερο .
Η Κύπρος είναι βαθιά λαβωμένη, πολιτικά ντε φάκτο διαιρεμένη και οικονομικά στο χείλος της χρεοκοπίας. Αυτό θα δώσουμε στα παιδιά μας; Για δεκαετίες κάναμε διακηρύξεις χωρίς περιεχόμενο. Τα τελευταία χρόνια, κάτω από την πίεση νέων δεδομένων όλες οι αδυναμίες μας βγήκαν στην επιφάνεια. Σήμερα κανένας δε χαρίζεται σε κανέναν.
Το Δίλημμα είναι συγκεκριμένο: Αφορά πρώτα από όλα το πολιτικό σύστημα της χώρας, από το οποίο προφανώς δεν εξαιρώ και τον εαυτό μου. Διότι αυτό ευθύνεται για τη δημιουργία ενός κράτους με πολλαπλάσιους δημόσιους υπαλλήλους σε σχέση με τις υπηρεσίες που προσφέρει. Το πολιτικό μας σύστημα δημιούργησε ένα πρότυπο οικονομίας που φθονούσε την επιχειρηματικότητα, στραγγάλιζε την παραγωγή και έδινε έμφαση στην κατανάλωση και τα δανεικά. Δημιούργησε και τροφοδότησε ένα στρεβλό μοντέλο ανάπτυξης. Κανείς μας δεν είναι άμοιρος ευθυνών για αυτή τη μεγάλη και πολύπλευρη κρίση που βιώνουμε σήμερα. Διότι δεν είναι μόνο τα οικονομικά μεγέθη προβληματικά. Είναι και οι αρχές και οι αξίες μιας κοινωνίας που έχει εθιστεί στο ρουσφέτι, στο βόλεμα, στη φοροδιαφυγή, την αυθαιρεσία και εσχάτως και στη βία. Το ερώτημα που κυριαρχεί σήμερα και το ακούω συνεχώς, είναι αν μπορούν οι πολιτικοί και τα κόμματα που μας έφεραν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, να μας οδηγήσουν στην έξοδο από την κρίση και στην ανάταξη της οικονομίας. Το σίγουρο είναι πάντως, ότι η επίλυση ή μη των σημερινών προβλημάτων, πρέπει να στηρίζεται σε πολιτικές επιλογές.
Η Κύπρος θα σωθεί μόνο εφόσον εμείς οι ίδιοι το θέλουμε και είμαστε αποφασισμένοι να το προσπαθήσουμε.
Τι σημαίνει δεν υπάρχει προοπτική με το μνημόνιο; Οι πολιτικοί χώροι που υποστηρίζουν το πιο πάνω - είναι οι ίδιοι που προκάλεσαν με τη ολιγωρία και την καθυστέρησή τους, τη διόγκωση των προβλημάτων. Προκάλεσαν την υπαγωγή της Κύπρου στις διαδικασίες κουρέματος γιατί δεν έκαναν καμία προσαρμογή του τραπεζικού τομέα. Φόρτωσαν με εκατοντάδες εκατομμύρια το δημόσιο χρέος.
Το ΑΚΕΛ δεν είχε καμία εισήγηση για 5 χρόνια. Τώρα ας απαντήσει πρώτα: έχει κανέναν να δανείσει την Κύπρο με 10 δις ευρώ, με τόκο 2,5% και περίοδο χάριτος στην αποπληρωμή για 10 χρόνια; Αν δεν έχει, τότε ας πάει να πείσει τις χιλιάδες πολιτών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων που έχουν πτωχεύσει, ότι θέλει δημοψήφισμα.
Εμείς δεν έχουμε μαγικές λύσεις. Έχουμε όμως τη συναίσθηση της ευθύνης να εργαστούμε σκληρά για να ορθοποδήσουμε. Αυτό θα γίνει μόνο εντός ΕΕ και Ευρωζώνης. Η δική μας γραμμή είναι: Ξεκινάμε από το χαμηλότερο σημείο από την εποχή του 74. Αυτή τη φορά όμως, θα κτίσουμε σωστά, με γνώμονα το συμφέρον όλων, το σταθερό και μακροπρόθεσμο όφελος. Έτοιμοι να καταβάλουμε κάθε τίμημα.
Ένα μεγάλο ζητούμενο είναι η κάθαρση! Θέλω να πιστεύω ότι οι δικαστικοί θα φέρουν χρήσιμα πορίσματα για να ξεκαθαριστούν ευθύνες, να λάμψει η δικαιοσύνη, οι ένοχοι να οδηγηθούν στην φυλακή και να μην επαναληφθούν τα ίδια λάθη. Όμως η πραγματική κάθαρση θα γίνει από εμάς τους ίδιους, που καλούμαστε να ξαναστήσουμε την Κύπρο. Θέλω να βάλω ορισμένες πολιτικές αρχές. Πρώτον να κάνουμε βαθιές τομές στο δημόσιο τομέα. Δεν μπορεί η μισθολογική εξέλιξη του δημοσίου υπαλλήλου να εξαρτάται μόνο από τα χρόνια υπηρεσίας του και όχι από την αποδοτικότητα του. Δεν μπορεί να μην υπάρχει αξιόπιστο σύστημα αξιολόγησης, με ποινές, αλλά και επιβραβεύσεις για τους δημοσίους υπαλλήλους. Δεν μπορεί να μην υπάρχουν ποσοτικοί και ποιοτικοί στόχοι για κάθε μονάδα δημόσιας διοίκησης και βεβαίως, συγκεκριμένη διαδικασία λογοδοσίας στο τέλος κάθε χρονιάς. Δεν μπορεί να γίνονται συνεχώς νέοι διορισμοί στο δημόσιο, όταν είναι γνωστό ότι ήδη οι εργαζόμενοι εκεί περισσεύουν. Υπάρχουν ιδέες και λύσεις που μπορούν να εφαρμοστούν με σημαντικό κοινωνικό αλλά και οικονομικό όφελος. Για παράδειγμα, να κλείσουν οι μη παραγωγικοί φορείς του Δημοσίου, ώστε να εξοικονομήσουμε τα λειτουργικά έξοδα και οι υπάλληλοι να μετατεθούν σε υπηρεσίες που υπάρχουν κενά, περνώντας εάν χρειάζεται από μετεκπαίδευση.
Δεύτερον, πρέπει να στηρίξουμε καινοτόμες επιχειρήσεις, τρίτον, να περιοριστούμε εμείς τα κόμματα στην αυστηρή πολιτική και νομοθετική λειτουργία και να πάψουμε να εισχωρούμε σε κάθε τομέα της ζωής. Τέταρτον, να δώσουμε ευκαιρίες στη νέα γενιά που βρίσκεται σήμερα στις ατέρμονες λίστες της ανεργίας. Δεν έχουμε το δικαίωμα να ξενιτεύσουμε τους νέους μας.
Στα στρατηγικά ζητήματα λέω: Ποτέ ξανά να μην μείνουμε μόνοι στην ΕΕ, να σπεύδουμε να λύνουμε προβλήματα μαζί με άλλους. Να μετατρέψουμε την Κύπρο σε δραστήριο κράτος μέλος της ΕΕ και να επανακτήσουμε την αίγλη μας διεθνώς.
Οι συνθήκες απαιτούν υπευθυνότητα και συλλογικότητα. Είμαστε υποχρεωμένοι απέναντι στην πατρίδα να σκεφτούμε τι έχουμε μπροστά μας και να εργαστούμε σκληρά για να αποκαταστήσουμε την οικονομία μας. Τα χρόνια που έρχονται θα είναι πέτρινα, απαιτούν αποφασιστικότητα και τόλμη προκειμένου να αντιμετωπίσουμε τα όσα προβλήματα βιώνουμε.
Οι πολίτες υποφέρουν από την πρωτοφανή ανεργία, την υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου και της ποιότητας ζωής τους. Τους φοβίζει η αβεβαιότητα για το μέλλον. Περιμένουν απαντήσεις και λύσεις που να δημιουργούν προοπτική για ανάπτυξη.
Για να πετύχει το όποιο μεταρρυθμιστικό σχέδιο, θα πρέπει να αποκαταστήσουμε πρώτα την εμπιστοσύνη των πολιτών ειδικότερα των νέων προς το πολιτικό σύστημα και τους θεσμούς.
Εμπιστοσύνη ότι υπάρχει σχέδιο και στρατηγική και ότι οι θυσίες των πολιτών δεν θα πάνε χαμένες. Αλλά και ότι, σ’ αυτή τη δύσκολη συγκυρία, ο καθένας σηκώνει στους ώμους του το βάρος που του αναλογεί, το βάρος που μπορεί να σηκώσει. Χρειάζεται ευαισθησία για τις ευάλωτες ομάδες, χρειάζεται κοινωνική δικαιοσύνη και κοινωνική συνοχή.
Γράφει: Νίκος Τορναρίτης
