Στη νέα διάσκεψη για το Κυπριακό στο Crans-Montana της Ελβετίας, η ε/κ πλευρά θα πρέπει να είναι προετοιμασμένη για όλα τα ενδεχόμενα
– ακόμη και για τα πιο ακραία αρνητικά σενάρια ή/και απρόβλεπτες εξελίξεις. Απ’ τη μια οι παράλογες αξιώσεις της Τουρκίας εκμηδενίζουν τη βιωσιμότητα της λύσης. Απ’ την άλλη ένα ναυάγιο θα έδινε στην Τουρκία την αφορμή για να προωθήσει τους στρατηγικούς της στόχους.
Στην τελική αυτή φάση των διαπραγματεύσεων, εισηγούμαι όπως ο ΠτΔ κ.Ν. Αναστασιάδης και ο Έλληνας ΥΠΕΞ κ.Ν. Κοτζιάς προτείνουν στον ΓΓ του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες να ζητηθεί γνωμάτευση από τον Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης Νασίμ Νίκολας Ταλέμπ –τον κορυφαίο παγκοσμίως ειδικό στο Risk Management– για τη συνολική βιωσιμότητα της λύσης του Κυπριακού.
Κοινός πρέπει να είναι ο στόχος για μια πραγματικά βιώσιμη λύση η οποία θα ανταποκρίνεται στις προσδοκίες και θα καθησυχάζει τις ανησυχίες και των δύο πλευρών, Ε/κ και Τ/κ. Σε περίπτωση που η Τουρκία επιμείνει σε μια εύθραυστη συμφωνία –απορρίπτοντας μια μόνιμη λύση η βιωσιμότητα της οποίας θα είναι επιστημονικά τεκμηριωμένη– θα αποκαλυφθούν τα πραγματικά της σχέδια και θα επωμιστεί το πολιτικό κόστος ενός νέου αδιεξόδου.
Η Τουρκία:
1.Επιδιώκει μια επισφαλή συμφωνία η οποία θα της παρέχει τη δυνατότητα να ερμηνεύει και να εφαρμόζει πρόνοιες κατά το δοκούν. Λόγω της ισχύος και του μεγέθους της η Τουρκία έχει το πλεονέκτημα: την ευχέρεια της επιλογής (optionality) και προβολής του δικού της αφηγήματος το οποίο εξυπηρετεί τους στρατηγικούς της στόχους.
2.Θέλει μια λύση την οποία θα χρησιμοποίει ως: α)Άλλοθι για να αποκτήσει το στρατηγικό έλεγχο ολόκληρης της Κύπρου παράλληλα με τη συμμετοχή της στην εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων της Ανατολικής Μεσογείου και β)μοχλό πίεσης, σαν όπλο προς την Ελλάδα αλλά και κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η αβεβαιότητα, οι αλληλεξαρτήσεις, ο παράγοντας χρόνος, η πιθανότητα λανθασμένων προβλέψεων, η πολυπλοκότητα της λύσης του Κυπριακού, η αστάθεια και η ρευστότητα στην περιοχή και οι αρνητικές ασυμμετρίες που χαρακτηρίζουν το Κυπριακό –το μέγεθος και η ισχύς της Τουρκίας, ο τουρκικός αναθεωρητισμός και επεκτατισμός κ.ά.– μπορούν να οδηγήσουν σε εκρηκτικά ρίσκα και καταστροφικές συνέπειες.
Λόγω της περιπλοκότητας, της μεταβλητότητας και των ασυμμετριών που χαρακτηρίζουν το Κυπριακό, το μοντέλο Antifragility του Ν. Ταλέμπ αποτελεί το μοναδικό εργαλείο παγκοσμίως το οποίο παρέχει τη δυνατότητα αξιολόγησης –με μαθηματική ακρίβεια– της συνολικής βιωσιμότητας της λύσης. Η εν λόγω μέθοδος μπορεί να καταδείξει τις εύθραυστες πρόνοιες που πρέπει να αφαιρεθούν και τα στοιχεία που πρέπει να προστεθούν, ώστε να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα της λύσης αλλά και να διασφαλιστεί ότι η πιθανότητα της καταστροφής είναι μηδενική.
Η αξιολόγηση της συνολικής βιωσιμότητας της λύσης του Κυπριακού πρέπει να:
1.Καλύπτει όλα τα κεφάλαια, πτυχές και πρόνοιες της συμφωνίας.
2.Εστιάζει σε όλα τα ουσιώδη θέματα που μπορούν να επηρεάσουν την ανθεκτικότητα της λύσης: ο κίνδυνος παράλυσης του κράτους με βέτο, τα οικονομικά της λύσης, οι μεταβατικές περίοδοι, η εφαρμογή της συμφωνίας, οι ασάφειες που πλανώνται πάνω από κεφαλαιώδους σημασίας πτυχές του Κυπριακού, η αναξιοπιστία της Τουρκίας, η παραμονή αριθμού τουρκικών στρατευμάτων και μετά από μια ενδεχόμενη λύση, η συνέχιση των εγγυήσεων της Τουρκίας κ.ά.
3.Περιλαμβάνει και ένα προληπτικό σκέλος με κινήσεις που θα μπορούσαν να γίνουν για ενίσχυση τόσο της αμυντικής θωράκισης της Κύπρου όσο και της βιωσιμότητας της λύσης του Κυπριακού (π.χ. ενεργειακή πολιτική και στρατηγικές συμμαχίες).
Τα πάντα στο Κυπριακό μπορούν να αξιολογηθούν με βάση το σύστημα Antifragility και το κριτήριο ευθραυστότητα – ανθεκτικότητα. Υπάρχουν θέματα στα οποία μπορούν να γίνουν κάποιες υποχωρήσεις στις διαπραγματεύσεις χωρίς αυτό να επηρεάζει ουσιαστικά τη συνολική βιωσιμότητα της λύσης. Υπάρχουν όμως και ζητήματα όπου ακόμη και η παραμικρή ευθραυστότητα μπορεί να τινάξει τη λύση στον αέρα. Λόγω των ασυμμετριών που χαρακτηρίζουν το Κυπριακό, η βιωσιμότητα της τελικής συμφωνίας μπορεί να έχει μόνο δύο αξίες: απόλυτη (100%) ή μηδενική (0%).
Τυχόν ευθραυστότητες και επικινδυνότητες στο σχέδιο λύσης πρέπει να αντιμετωπιστούν προληπτικά και πριν την τελική συμφωνία και τα δημοψηφίσματα, αφού μια εύθραυστη συμφωνία θα έχει δραματικές και μη αναστρέψιμες συνέπειες. Σύμφωνα με τον Ν. Ταλέμπ, στα εύθραυστα συστήματα τα οφέλη είναι μικρά και ορατά, ενώ οι παρενέργειες μπορεί να είναι εξαιρετικά δυσμενείς και να μην φαίνονται.
Η θεωρία Antifragility θέτει τους κανόνες για τη μετάβαση από το εύθραυστο στο ανθεκτικό. Βοηθά τους οργανισμούς να τροποποιούν την έκθεσή τους (modify their exposure) ώστε να είναι: α)Λιγότερο εκτεθειμένοι σε αρνητικά συμβάντα που μπορεί να προκύψουν (να ελαχιστοποιούν το ρίσκο και τη ζημιά από αρνητικές ασυμμετρίες) και β)περισσότερο ανοικτοί σε θετικά συμβάντα που μπορεί να προκύψουν (να μεγιστοποιούν το όφελος από θετικές ασυμμετρίες).
Στην εποχή των ασυμμετριών, μια αλλαγή 1% στα συστήματα μπορεί να μειώσει την ευθραυστότητα «fragility» (ή να αυξήσει την ανθεκτικότητα «antifragility») κατά περίπου 99%. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζονται μόνο πολύ λίγα βήματα για να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα και πιο ασφαλή. Σχεδόν όλα σήμερα χαρακτηρίζονται από «winner-take-all effects» (ο νικητής τα παίρνει όλα) και περιλαμβάνουν πηγές που μπορεί να προκαλέσουν ζημιά ή να αποφέρουν οφέλη.
Στην περίπτωση του Κυπριακού, εάν η λύση δεν είναι 100% βιώσιμη: α)Η συμφωνία θα καταρρεύσει εν ριπή οφθαλμού – δεν θα υπάρχει καν πρώτη μέρα της λύσης και β)η Τουρκία θα τα κερδίσει όλα ενώ η δική μας πλευρά θα χάσει τα πάντα.
Ενόψει της νέας Διάσκεψης στη Γενεύη, η πρόταξη της αναγκαιότητας για επιστημονική τεκμηρίωση της συνολικής βιωσιμότητας της λύσης του Κυπριακού θα:
1.Ενίσχυε την διαπραγματευτική μας θέση στην προσπάθεια επίτευξης μιας λύσης που θα αντέξει σε βάθος χρόνου.
2.Αποτελούσε μια θωράκιση της πλευράς μας απέναντι στις πιέσεις που ενδεχομένως να ασκηθούν για αποδοχή των παράλογων αξιώσεων της Τουρκίας.
3.Βοηθούσε την ε/κ πλευρά να επανακτήσει την ηθική υπεροχή αφού η Τουρκία θα επωμιζόταν το πολιτικό κόστος ενός ναυαγίου.
Το μοντέλο Antifragility του N. Ταλέμπ αποτελεί ένα διεθνώς αναγνωρισμένο, επιστημονικό εργαλείο το οποίο εφαρμόζεται εδώ και πολλά χρόνια για σκοπούς αξιολόγησης και ενίσχυσης της βιωσιμότητας και ανθεκτικότητας κρατών, συστημάτων διακυβέρνησης, πόλεων, επιχειρήσεων και άλλων οργανισμών.
Γράφει: Νίκος Γ. Σύκας
