Να 'μαστε λοιπόν και πάλι εδώ, αντιμέτωποι με ή εξυβρισμένοι από την ενδεχόμενη επανένωση του κουρελιασμένου μας νησιού, ξανά.
Αυτή την φορά ωστόσο, τα πράγματα μοιάζουν διαφορετικά, όπως και κάθε άλλη φορά. Ίσως λοιπόν να βρίσκεστε κι εσείς, όπως κι εγώ, ενώπιον του πειρασμού να μην δώσετε σημασία στο γεγονός ότι δεν θέλετε να νιώσετε εξαπατημένοι -για άλλη μια φορά- με την συμμετοχή σας σε αυτή την καθόλου διασκεδαστική παρέλαση.
Αν νιώθετε ότι το ζητούμενο της επανένωσής μας θα πρέπει να είναι η κατανόηση των εαυτών μας ως ανθρώπων των οποίων οι κουλτούρες και οι υπάρξεις είναι συμβιωτικές, και ότι στο πλαίσιο αυτού κανένας δεν "υφίσταται" ή δεν υπάρχει χωρίς τον άλλον, τότε ήδη γνωρίζετε ότι αυτή η επανένωση δεν είναι η κατάλληλη για εσάς. Το κοινό "ανακοινωθέν" έχει δημοσιευθεί, και από την αρχή επισημοποιεί, αποκρυσταλλώνει και νομιμοποιεί τις πλασματικές ιστορίες που οδήγησαν στον διαχωρισμό μας ευθύς εξαρχής. όπως ακριβώς έπραξε και το φανταστικό μας σύνταγμα. Το ανακοινωθέν προ-θεμελιώνει μια "δι-κοινοτική, δι-ζωνική ομοσπονδία" αποτελούμενη από "συνιστώσες πολιτείες". Όπως και το σύνταγμά μας, εμβολιάζει περαιτέρω την αναληθή ιδέα ότι το πλουραλιστικό νησί της Κύπρου είναι ένα δι-κοινοτικό νησί, αποτελούμενο από τις αντιμαχόμενες ομάδες Ελλήνων και Τούρκων, κι όχι από μια συλλογή λαών, που είναι περισσότερο θύματα της αποικιοκρατικής πολιτικής, παρά θύματα του ενός ή του άλλου. Πρόκειται για την ίδια αναληθή ιδέα που οδήγησε στην διχοτόμησή μας, και που τώρα αποτελεί αδιαμφισβήτητο κομμάτι ενός γρίφου που βασανίζει το μεγαλύτερο μέρος του νησιού, αλλά και του κόσμου.
Γνωρίζατε ότι όλες οι υπόλοιπες μειονότητες του νησιού -όπως τα 64 χωριά των Κυπρίων Μαρωνιτών για παράδειγμα, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν εδώ πριν από μια χιλιετία και πλέον- ήταν αναγκασμένες βάσει του συντάγματος να επιλέξουν να ανήκουν είτε στην "Ελληνική" είτε στην "Τουρκική" κοινότητα της Κύπρου; Το γεγονός αυτό οδήγησε στον σχεδόν ολοκληρωτικό αφανισμό της Κυπριακής Μαρωνιτικής Αραβικής, της πιο αποκλίνουσας διαλέκτου του Αραβόφωνου κόσμου. Η ιδέα της Κυπριακής δι-ζωνικότητας, του απομειναριού της τακτικής "διαίρει και βασίλευε" που εξάντλησαν οι Βρετανοί στην Κύπρο και σε όλη την αχανή αυτοκρατορία τους, κατοχυρώθηκε στο σύνταγμα του 1960 και κατάφερε να διαπράξει γενοκτονία χωρίς να σκοτώσει (σχεδόν) κανένα.
Το κοινό ανακοινωθέν περιγράφει μια πρόταση που βασίζεται στην ολοκληρωτική υιοθέτηση της ίδιας της ιδέας η οποία υπήρξε η αιτία να προσγειωθούμε σε αυτή την συμφορά από μιας αρχής. Το μονοπάτι που διαγράφεται όχι μόνο κανονικοποιεί, αλλά στερεοποιεί την ιδέα του δι-κοινοτισμού, αλλά δεν προνοεί σχεδόν τίποτα άλλο παρά την φυσική απομάκρυνση του τείχους. Διαβάζοντας πίσω από τις λέξεις, κάποιος μπορεί να μεταφράσει το περιεχόμενο ως "ρίξτε το τείχος και αγοράστε πράγματα ο ένας από τον άλλο". Ως "συνιστώσες πολιτείες" της Ενωμένης Κυπριακής Ομοσπονδίας - UCF (τουλάχιστον είχαν την προνοητικότητα να αποφύγουν το "Ομοσπονδία της Ενωμένης Κύπρου - FUC), η κάθε κοινότητα θα απολαμβάνει τόση ανεξαρτησία, που δεν μένει σχεδόν καθόλου περιθώριο για συζήτηση περί ενότητας.
Θα εξακολουθεί να υπάρχει το "δικό τους" και "δικό μας" κομμάτι και θα μας είναι καταπιεστικά αντιληπτό το πού βρισκόμαστε. Αυτή η άτσαλη προ-συμφωνία μπορεί ακόμη να μην έχει αποδειχθεί ως συνταγή για την καταστροφή, αλλά σίγουρα έχει όλα τα απαραίτητα συστατικά για να καταστεί ως τέτοια. Όπως και να 'χει το πράγμα όμως, εγώ ψηφίζω "ναι".
Αν είχα περισσότερη πίστη στην ικανότητα των πολιτικών ή της πολιτικής να καταλήξουν σε κάτι καλύτερο, θα ήμουν ήδη σίγουρος για το "όχι" που θα ψήφιζα, αλλά φυσικά δεν έχω. Ο κόσμος όπως τον γνωρίζουμε αλλάζει παντού, οι δομές αμφισβητούνται, τα μυαλά ανοίγουν, οι κουλτούρες αναπτύσσονται, κι εμείς εδώ, στάσιμοι στο διχασμό μας. Πώς λοιπόν αναμένεται από εμάς να λάβουμε τις σωστές αποφάσεις σε σχέση με την ζωή μας χωρίς το τείχος, όταν οι περισσότεροι εξ' ημών δεν γνωρίζουμε τι είμαστε χωρίς αυτό; Αυτό θα πρέπει να επέλθει μετά, και δεν υπάρχει κανένας τρόπος να το αποφύγουμε, όσο άβολα κι αν μας κάνει να αισθανόμαστε. Έχοντας επίγνωση των αβυσσαλέων αποτελεσμάτων που θα μπορούσε να επιφέρει στο ειρηνικά κοιμώμενο νησί μας, ψηφίζω ναι σε οποιαδήποτε μαλακία κι αν καταλήξουν.
Υπάρχει βέβαια μεγάλο ρίσκο στην ανυπομονησία για αλλαγή, αλλά κι εγώ, έχω χάσει την υπομονή μου. Γνωρίζω πόσο κινδυνώδες είναι να κάνει κανείς το σωστό πράγμα για τους λάθος λόγους και με τον λάθος τρόπο. Γνωρίζω επίσης ότι αν δεν λειτουργήσει, θα θεωρηθεί η ύστατη απόδειξη ότι είμαστε ανίκανοι να ζήσουμε ο ένας με τον άλλον και ότι το επόμενο βήμα θα είναι η οριστική διχοτόμηση. Ωστόσο, αυτή δεν παύει να είναι παρά μια λέξη. Εκείνο το τείχος βρίσκεται εδώ τα τελευταία 40, και στη Λευκωσία 50 χρόνια. Για τους περισσότερους από εμάς η κατάσταση αυτή υπήρξε "μόνιμη". Χρειαζόμαστε τον χώρο που το τείχος αυτό μας έχει στερήσει για να αναπτυχθούμε, και αν δεν θέλουμε να δούμε τα σκατά μας να κτυπούν στον αεριστήρα του ταβανιού μας, θα πρέπει να κοπιάσουμε γι' αυτό.
Πρέπει να βιώσουμε την ειρήνη που ενυπάρχει στην θεώρηση ότι ο κόσμος μας ανήκει, χωρίς αυτή η κτήση να είναι μονομερής: ανήκουμε κι εμείς στον κόσμο. Αν μη τι άλλο, γιατί μια ειρηνική επανένωση δεν υφίσταται χωρίς τους κινδύνους που προϋποθέτει: οι πόρτες της μαζικής ανάπτυξης θα ανοίξουν διάπλατα και εμείς θα πρέπει να προστατεύσουμε το νησί από τις συνέπειες. Πρέπει να εργαστούμε μαζί όχι μόνο για να σώσουμε δέντρα, λίμνες και παραλίες, αλλά για την ίδια τη συμμετοχή και επαναδιεκδίκηση του κόσμου στον οποίο ζούμε, με όλη την ικανοποίηση που αυτό θα φέρει, και που μια Mercedes, τα ακριβά ρούχα και οι ξένες σημαίες αδυνατούν να υποκαταστήσουν. Όλα αυτά συμβαίνουν στο μικρό μας νησί ενώ ο κόσμος αρχίζει θορυβωδώς να αποδύεται ενός συστήματος το οποίο αν και του έχει προσφέρει πολλά οφέλη, έχει επίσης εξαντλήσει την ικανότητά του για περιβαλλοντική και κοινωνική ζημιά.
Θα ήταν πράγματι ευτυχές θαύμα αν βρισκόμασταν μέσα από μια επανένωση ξαφνικά αποτιναγμένοι από τα υπάρχοντά μας, σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία χρειάζεται να ανοίξουμε τα μυαλά μας προς μια παγκόσμια οικογένεια και να οραματιστούμε ένα εναλλακτικό, από αυτό με το οποίο τώρα φλερτάρουμε, μέλλον.
Αυτή σίγουρα δεν είναι η επανένωση που θέλω, αλλά πάλι ούτε και ο κόσμος στον οποίο ζούμε είναι αυτός που θέλω, κι αυτός ο κόσμος που θέλω δεν πρόκειται να επέλθει από μόνος του.
Αρχικά γραμμένο στα αγγλικά. Μετάφραση: Χαρά Ζυμαρά
Γράφει: Μιχάλης Ελευθερίου
