Μία από τις λιγότερο γνωστές ατάκες της κινηματογραφικής ταινίας "The Godfather" (1972) του Francis Ford Coppola, είναι η ειρωνική συμβουλή που απευθύνει διά τηλεφώνου ο Virgil Sollozzo προς τον οξύθυμο Sonny Corleone, μετά από την απόπειρα δολοφονίας του πατέρα του και ενόψει της μεταφοράς συμβιβαστικών προτάσεών από τον σύμβουλό του, Tom Hagen:
“Listen to everything he has to say before you do anything. And don't lose that famous temper of yours, uh Sonny?” (“Άκου όσα έχει να σου πει πριν κάνεις ο,τιδήποτε. Και μην χάσεις την περίφημη ψυχραιμία σου, εντάξει Sonny;”) Ωστόσο, ο Sonny δεν κατάφερε να κρατήσει για πολύ την ψυχραιμία του. Σύντομα παρασύρθηκε και έδρασε συναισθηματικά, χωρίς να αξιολογήσει με ψυχραιμία τα δεδομένα. Με αποτέλεσμα να καταλήξει νεκρός, γαζωμένος με μερικές δεκάδες σφαίρες.
Δυστυχώς στη χώρα μας, οι διακυμάνσεις της ψυχραιμίας στα πλαίσια της δημόσιας συζήτησης είναι ανάλογες με αυτές του Sonny Corleone: Απουσιάζει η νηφαλιότητα, απουσιάζει η υπομονή, απουσιάζει η μετριοπάθεια. Εκφράζονται απόψεις του βάθους και του ύψους, του μηδενισμού και της ωραιοποίησης, του μαύρου και του άσπρου. Ιδιαίτερα σε σχέση με το Κυπριακό Πρόβλημα, η έφεση προς αυτή την κατεύθυνση είναι διαχρονικά προεξάρχουσα, περιορίζοντας τις δυνατότητες για ψύχραιμη αξιολόγηση των δεδομένων, για μεθοδικό σχεδιασμό των επόμενων βημάτων, και για συλλογική ανάληψη των ευθυνών που αφορούν τις μεγάλες εθνικές αποφάσεις. Η προσέγγιση της τρέχουσας διαπραγματευτικής διαδικασίας δεν ξεφεύγει από το σχήμα της πόλωσης, όμως, τόσο ο μηδενισμός, όσο και η ωραιοποίηση των εξελίξεων, είναι λάθος. Επειδή αμφότερες οι προσεγγίσεις εκπηγάζουν, μεταξύ άλλων, από την ελλειμματική ψυχραιμία των φορέων τους.
Ο μηδενισμός της κατάστασης αποτελεί υπερβολή: Η διαπραγματευτική διαδικασία πραγματοποιείται υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών και υπό το γενικότερο πλαίσιο που καθορίζεται από το Συμβούλιο Ασφαλείας. Η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση λειτουργεί θετικά για μια σειρά παραμέτρων που αφορούν την εφαρμογή του ευρωπαϊκού κεκτημένου. Η γεωπολιτική συγκυρία ευνοεί την επιθυμία του δυτικού κόσμου για σταθερότητα στην περιοχή και εξισορρόπηση ισχύος στη νοτιοανατολική Μεσόγειο. Η παρουσία του Μουσταφά Ακκιντζί στην ηγεσία της τουρκοκυπριακής κοινότητας λειτουργεί θετικά, αφού ο ρόλος του αναμένεται να είναι πιο εποικοδομητικός από αυτόν του προκατόχου του. Ταυτόχρονα, η ωραιοποίηση της κατάστασης επίσης αποτελεί υπερβολή: Οι ασάφειες που αφορούν τη βάση των διαπραγματεύσεων αφήνουν περιθώρια για διαφορετικές ερμηνείες, που παραμένουν αδιευκρίνιστες. Η ηγεσία των Τουρκοκυπρίων, παρά την όποια θετική της διάθεση, έχει περιορισμένες δυνατότητες λήψης αποφάσεων στα θέματα που αφορούν την διεθνή πτυχή του Κυπριακού. Η Τουρκία δεν έχει επιδείξει διάθεση για υπαναχωρήσεις από τις αδιάλλακτες θέσεις της, ενώ η διεθνής κοινότητα δεν έχει ακόμη δείξει αποφασιστικότητα για άσκηση πιέσεων προς αυτή την κατεύθυνση.
Αντί του μηδενισμού και της ωραιοποίησης, χρειάζεται ψυχραιμία και νηφαλιότητα. Χρειάζεται επιμονή στη διεκδίκηση της λύσης και της επανένωσης, χωρίς παλινδρομήσεις και χωρίς αμφιταλαντεύσεις. Χρειάζεται συνέπεια στις διαχρονικές θέσεις που αφορούν την αποκατάσταση των πληγέντων της εισβολής και της κατοχής, την επιδιωκόμενη μορφή λύσης, τη μετεξέλιξη της Κυπριακής Δημοκρατίας, την ενότητα του κράτους, την εφαρμογή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των βασικών ελευθεριών, τη λειτουργικότητα και τη βιωσιμότητα, την ασφάλεια και την πολιτική σταθερότητα. Χρειάζεται επικέντρωση στην ουσία των διαπραγματεύσεων, κατάθεση εποικοδομητικών προτάσεων, και αποφυγή αμφιλεγόμενων ενεργειών. Χρειάζεται διαφανής και αναλυτική ενημέρωση της κοινής γνώμης, ώστε οι πολίτες να γνωρίζουν το περιεχόμενο των διαπραγματεύσεων και να μην είναι επιρρεπείς στην παραπληροφόρηση που εξυπηρετεί σκοπιμότητες. Χρειάζεται η συνεργασία όλων των πολιτικών δυνάμεων για την επίτευξη του καλύτερου δυνατού υπό τις περιστάσεις αποτελέσματος, το οποίο θα συναξιολογηθεί και θα συνεξεταστεί, είτε θετικά, είτε αρνητικά, όταν οριστικοποιηθεί. Χρειάζεται ετοιμότητα για έγκριση μιας καλής συμφωνίας και για απόρριψη μιας κακής συμφωνίας, με προετοιμασία και για τα δύο σενάρια, ώστε να μην βρεθούμε μετέωροι και προ εκπλήξεων, χωρίς ολοκληρωμένο σχεδιασμό για όλα τα ενδεχόμενα.
Το ταμπεραμέντο, το πάθος και η εκρηκτικότητα του Sonny Corleone, ασκούσαν μια ιδιαίτερη γοητεία στο περιβάλλον του. Ερμηνεύονταν ως ηγετικά χαρακτηριστικά, ως θάρρος, ως μαγκιά και ως παλληκαριά. Όμως, όταν πλέον ο πατέρας του κλήθηκε να προβεί σε αξιολόγηση των ευθυνών του παρορμητικού Sonny ως επικεφαλής της οικογένειας και του μεθοδικού Tom ως συμβούλου της οικογένειας, το συμπέρασμα ήταν ενδιαφέρον: “Tom, I never thought you were a bad Consigliere. I thought Sonny was a bad Don, rest in peace” (“Tom, ποτέ δεν θεώρησα ότι ήσουν κακός σύμβουλος. Θεωρώ όμως ότι ο Sonny ήταν κακός αρχηγός, ο Θεός να τον αναπαύσει”). Στη δική μας περίπτωση, όπως και αν αξιολογηθούν οι αρχηγοί, το κόστος σε περίπτωση αποτυχίας, θα το πληρώσει ο λαός. Και επειδή δεν υπάρχει η πολυτέλεια για λάθη, χρειαζόμαστε ψυχραιμία και νηφαλιότητα.
Γράφει: Γιάννης Παναγιώτου
