Παραδοσιακά, δύο είναι οι βασικές συνιστώσες σε σχέση με την προώθηση της καινοτομίας, η έρευνα και οι επιχειρήσεις/βιομηχανία.
Το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας (European Institute of Innovation and Technology – EIT), το οποίο ιδρύθηκε το 2008 και φιλοδοξεί να συμβάλει καθοριστικά στην προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητας στην Ευρώπη, μέσω της καινοτομίας, αποτελώντας καταλύτη αλλαγής νοοτροπίας με τη δημιουργία μιας νέας γενεάς δυναμικών καινοτόμων επιχειρηματιών, έχει εισαγάγει και μια τρίτη, εξίσου σημαντική συνιστώσα, αυτή της εκπαίδευσης, προβάλλοντας έτσι την πρωτοπόρο έννοια του “τριγώνου της γνώσης» ως τη νέα προσέγγιση για καινοτομία, και ειδικότερα για επιχειρηματική καινοτομία, έναντι της παραδοσιακής προσέγγισης.
Η ένταξη της διάστασης της εκπαίδευσης, ως ισότιμης έναντι των δύο παραδοσιακών συνισταμένων για την καινοτομία, αποτελεί τη μοναδικότητα της προσέγγισης του τριγώνου της γνώσης που πρεσβεύει το ΕΙΤ. Η επιδιωκόμενη, ριζική, αλλαγή νοοτροπίας προς την επιχειρηματική καινοτομία, μπορεί μόνο να επέλθει με την υψηλού επιπέδου και ενισχυμένη εκπαίδευση σημαντικού αριθμού ατόμων μέσω προγραμμάτων τα οποία έχουν ισχυρές και αμφίδρομες διασυνδέσεις με επιχειρήσεις/βιομηχανία. Οι ανθρώπινοι πόροι αποτελούν συνήθως τη θεμελιώδη βάση κάθε εγχειρήματος. Και σε αυτή την περίπτωση, η νέα γενεά καινοτόμων επιχειρηματιών αποτελεί τον καθοριστικό παράγοντα, με άλλα λόγια τη βάση που θα οδηγήσει αλυσιδωτά στη νέα κουλτούρα και στα επιδιωκόμενα πολλαπλάσια οφέλη.
Το ΕΙΤ προωθεί επομένως με μοναδικό τρόπο τη σύζευξη έρευνας, εκπαίδευσης και καινοτομίας/επιχειρήσεων. Η προστιθέμενη αξία προκύπτει από τις ισχυρές και αμφίδρομες διασυνδέσεις ανάμεσά τους (εκπαίδευση – καινοτομία/επιχειρήσεις, καινοτομία/επιχειρήσεις – έρευνα, έρευνα – εκπαίδευση) καθώς και στην ολότητα της ενοποίησής τους, οδηγώντας έτσι σε μια νέα αντίληψη για ιστούς και οικοσυστήματα καινοτομίας (innovation web/ecosystem).
Το ΕΙΤ, ως αναπόσπαστο πλέον μέρος του «Ορίζοντα 2020», μέσω του δικού του μοντέλου, συμβάλλει επίσης στην ολοκλήρωση των στόχων του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης (European Higher Education Area – EHEA) και του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (European Research Area – ERA). Ως προς τον EHEA, τα μεταπτυχιακά προγράμματα, επιπέδου Μάστερ, ή διδακτορικού επιπέδου, που αποκτούν το ΕΙΤ Label όχι μόνο ικανοποιούν τις βασικές απαιτήσεις του EHEA (ECTS, DS, QA/ESG, QF) αλλά εξ ορισμού αποτελούν διαπανεπιστημιακά προγράμματα, στα οποία υπάρχει ουσιαστική εμπλοκή επιχειρήσεων/βιομηχανίας ως αναγκαίο στοιχείο για την ανάπτυξη των απαιτούμενων δεξιοτήτων/ικανοτήτων για καινοτόμο σκέψη/δράση/επιχειρηματικότητα από μέρους των διδασκόμενων, για τους οποίους η κινητικότητα αποτελεί επίσης αναγκαίο στοιχείο της εκπαίδευσής τους. Συνεπώς, προγράμματα επιπέδου Μάστερ για να αποκτήσουν το EIT Label πρέπει να απορρέουν μέσω ισχυρών συζεύξεων εκπαίδευσης με καινοτομία/επιχειρήσεις, ενώ διδακτορικά προγράμματα που αποκτούν το ΕΙΤ Label αποτελούν ισχυρές συζεύξεις και των τριών συνιστωσών του τριγώνου της γνώσης – έρευνα, εκπαίδευση και καινοτομία/επιχειρήσεις. Οι διδακτορικοί απόφοιτοι τέτοιων προγραμμάτων, ως μέλη της νέας γενεάς καινοτόμων ερευνητών, θα έχουν αναπτύξει, ανάμεσα σε άλλες μεταβιβάσιμες δεξιότητες, και δεξιότητες προστιθέμενης αξίας για επιχειρηματική καινοτομία. Τα άτομα αυτά σαφώς και συμβάλλουν στην ολοκλήρωση του ERA, δηλαδή στην επίτευξη του βασικού του στόχου που δεν είναι άλλος από το να αυξηθεί το ανθρώπινο δυναμικό της Ευρώπης στην έρευνα σε εννέα ερευνητές πλήρους απασχόλησης ανά 1000 μέλη εργατικού δυναμικού. Όπως είναι γνωστό, τα διδακτορικά προγράμματα αποτελούν το συνδετικό κρίκο ανάμεσα στον ΕΗΕΑ και τον ERA, ενώ η αύξηση της παραγωγικής ικανότητας αποτελεί (έμμεσο) στόχο για τον ΕΗΕΑ (αύξηση ανώτατων προσόντων που είναι διαφανή, συγκρίσιμα/συμβατά/συνεπή μεταξύ τους, και στη βάση των ίδιων αρχών ως προς την ποιότητα και τη διασφάλισή της, και αύξηση της πρόσβασης στην ανώτατη εκπαίδευση χωρίς κοινωνικούς αποκλεισμούς) και άμεσο στόχο για τον ERA (εννέα ερευνητές πλήρους απασχόλησης σε κάθε 1000 μέλη εργατικού δυναμικού). Οι (κατάλληλα εκπαιδευμένοι, ποιοτικά και ποσοτικά) ανθρώπινοι πόροι είναι επομένως η ουσία σε όλες αυτές τις προσπάθειες, που στοχεύουν σε ανταγωνιστικό, ή τουλάχιστο ίσο, πλεονέκτημα στον παγκόσμιο στίβο.
Το ΕΙΤ, όπως θα διαφανεί και στη συνέχεια, έχει διπλή προσωπικότητα. Είναι και «Ινστιτούτο» και «Επενδυτής», δύο ιδιότητες, που με τη σωστή ισορρόπηση, στη βάση της καθοριστικής αρχής του τριγώνου της γνώσης, είναι συμβατές μεταξύ τους. Απώτερος στόχος είναι όπως το ΕΙΤ δεν είναι απλά το άθροισμα των συνιστωσών κοινοτήτων γνώσης και καινοτομίας στις οποίες επενδύει, αλλά κάτι σαφώς περισσότερο. Η όλη λειτουργία του είναι προσανατολισμένη σε αποτελέσματα (νέες επιχειρήσεις/προϊόντα/υπηρεσίες, νέες θέσεις εργασίας, νέοι απόφοιτοι άρτια εκπαιδευμένοι στην επιχειρηματική καινοτομία, κτλ) και η πολλαπλασιαστική (κοινωνική) απήχηση των εν λόγω αποτελεσμάτων.
Θεματικές Προτεραιότητες
Για να μπορεί να υπάρξει η επιδιωκόμενη κοινωνική και οικονομική απήχηση, απαιτείται η αναγκαία κρίσιμη μάζα ανθρώπινων και άλλων πόρων σε συγκεκριμένους τομείς προτεραιότητας. Ως εκ τούτου, δεν μπορεί ο στόχος για επιχειρηματική καινοτομία να είναι άνευ θεματικού υπόβαθρου. Έχουν επομένως τεθεί συγκεκριμένες θεματικές προτεραιότητες, ιεραρχημένες χρονικά. Οι εν λόγω θεματικές προτεραιότητες είναι εξ ορισμού ευρείες, επιτρέποντας έτσι πολλαπλές προσεγγίσεις και συγκεκριμενοποιήσεις/επεκτάσεις με δυναμικό τρόπο. Επιπρόσθετα, συνιστούν σοβαρές κοινωνικές προκλήσεις, σε παγκόσμια κλίμακα, για το παρόν και το μέλλον.
Για κάθε θεματική προτεραιότητα ορίζεται, μέσω ανοικτής ανταγωνιστικής διαδικασίας επιλογής, μόνο μια κοινότητα καινοτομίας. Οι πρώτες τρεις τέτοιες κοινότητες ορίσθηκαν το τέλος του 2009 από το ΕΙΤ για τις ακόλουθες τρεις θεματικές προτεραιότητες: (α) Κλιματολογικές αλλαγές και ο μετριασμός τους, (β) Αειφόρος ενέργεια, και (γ) Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνίας (ΤΠΕ). Τον ερχόμενο Δεκέμβριο αναμένεται να ορισθούν από το ΕΙΤ δύο νέες κοινότητες καινοτομίας για τις νέες θεματικές προτεραιότητες: (δ) Καινοτομία για υγιή διαβίωση και ενεργό γήρανση, και (ε)Πρώτες ύλες: βιώσιμη εξερεύνηση, εξόρυξη, επεξεργασία, ανακύκλωση και υποκατάσταση. Σε μεταγενέστερο στάδιο (2016) αναμένεται να ορισθούν άλλες δύο κοινότητες καινοτομίας για τις θεματικές προτεραιότητες: (στ) Τρόφιμα για το μέλλον: βιώσιμη αλυσίδα εφοδιασμού από τους πόρους στους καταναλωτές, και (ζ) Μεταποίηση προστιθέμενης αξίας, και ακολούθως (2018) μια άλλη για τη θεματική προτεραιότητα (η) Αστική κινητικότητα. Συνεπώς, εντός της περιόδου του «Ορίζοντα 2020» οι κοινότητες καινοτομίας αναμένεται να αυξηθούν από τις υφιστάμενες τρεις σε οκτώ, οι οποίες θα βρίσκονται σε διάφορα στάδια ανάπτυξης.
Γράφει: Ελπίδα Κεραυνού-Παπαηλιού
