Της Μαρίας Χαραλάμπους Αφροδίση
Η ζωή μπορεί να είναι πολυάσχολη και χαοτική. Πολλοί από εμάς είμαστε ειδικοί στο να βάζουμε τον εαυτό μας σε «λειτουργία επιβίωσης» καθώς έχουμε μάθει να ανταποκρινόμαστε άμεσα στις προκλήσεις της ζωής και να κάνουμε αυτό που πρέπει να κάνουμε.
Αυτός μπορεί να είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για την ολοκλήρωση των εργασιών και την αποτελεσματική ανταπόκριση στα ογκώδη και απαιτητικά προγράμματά μας, ωστόσο ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες της μακροχρόνιας μετάβασης μας σε λειτουργία επιβίωσης;
Έχετε ακούσει ποτέ για τα τρία είδη αντίδρασης μας απέναντι στα γεγονότα : φυγή , μάχη ή πάγωμα; Σε περιόδους κρίσεων, χάους και τραυματικών εμπειριών λοιπόν, μπαίνουμε σε «λειτουργία επιβίωσης». Μπορεί να έχετε ξανακούσει αυτή τη φράση, αλλά τι σημαίνει;
Ας εμβαθύνουμε λοιπόν στις λεπτομέρειες. Ο άνθρωπος μπορεί να διαχειρίζεται με αποτελεσματικό τρόπο μέσω των λειτουργιών του εγκεφάλου τις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων, την οργανωτικότητα του, τη συναισθηματική του ρύθμιση, την κριτική του σκέψη και τις δεξιοτήτες λήψης αποφάσεων. Για να επιτυγχάνονται οι πιο πάνω λειτουργίες στο μέγιστο βαθμό πρέπει το άτομο να είναι σε κατάσταση ηρεμίας και ασφάλειας.
Αλλά όλα αλλάζουν όταν βιώνουμε τραυματικές και στρεσογόνες εμπειρίες. Ο εγκέφαλος μας λειτουργεί διαφορετικά. Τότε μπαίνουμε σε λειτουργία επιβίωσης και έτσι χάνεται η δυνατότητα να εκτελούμε αποτελεσματικά τις πιο πάνω δεξιότητες.
Το άτομο σε λειτουργία επιβίωσης αντιδρά με παρορμητικότητα προκειμένου να διατηρήσει την αυτοσυντήρησή του. Ο οργανισμός μας στέλνει το σήμα και μας λέει ότι η χρήση και επεξεργασία των πληροφοριων για την εκτελεση των πιο πάνω δεξιοτήτων θα πάρει πολύ χρόνο και ότι τη δεδομένη στιγμή προέχει η ασφάλεια, η οποία μπαίνει σε προτεραιότητα. Η λειτουργία επιβίωσης προσπαθεί να μας κρατήσει σε εγρήγορση άρα ζωντανούς, αλλά είναι γεγονός ότι νιώθουμε πολύ δύσκολα.
Ας παραθέσουμε ένα παράδειγμα πώς αντιδρά το σώμα σας μπροστά σε ενδεχόμενο κίνδυνο: Μια μέρα καθώς κάνετε πεζοπορία μέσα στο δάσος, ακούτε ένα θρόισμα μέσα σε ένα θάμνο: ίσως είναι κάποιο φίδι; Ως ανταπόκριση σε αυτόν τον θόρυβο, το σώμα σας ξεκινά την απόκριση του στρες, στέλνοντας έναν καταρράκτη αδρεναλίνης και άλλων ορμονών για να σας δώσει την ενέργεια που χρειάζεται για να πολεμήσετε ή να ξεφύγετε από τον επερχόμενο κίνδυνο.
Για να συσχετίσετε πιο άμεσα την πιο πάνω ιστορία με την καθημερινότητα σας, σκεφτείτε τα πιθανά «φίδια» ή «επικίνδυνα ζώα» στη ζωή σας: πιεστικά προγράμματα, πολλές υποχρεώσεις με τα παιδιά, οικονομικές δυσκολίες, χαμό αγαπημένων προσώπων, δύσκολες σχέσεις που σας προκαλούν πόνο.
Σιγουρά έχετε βιώσει την έκρηξη των ορμονών που αναφέρθηκε πιο πάνω κάποιο διάστημα. Σε κάποια άτομα μπορεί το στρες να έχει ενσωματωθεί λόγω παρατεταμένου βιώματος στην παιδική ηλικία. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι καθημερινές εντάσεις των γονιών φέρουν πολλά επίπεδα στρες στον οργανισμό των παιδιών τους.
Η υπερβολική μας έκθεση στις ορμόνες που παράγονται ως ανταπόκριση στο στρες μπορεί να επηρεάσει το σώμα, να επηρεάσει τη συναισθηματική μας υγεία, να επηρεάσει τις σχέσεις μας, να οδηγήσει σε μια σειρά ιατρικών ζητημάτων και να αυξήσει τον κίνδυνο για κατάθλιψη.
Μπορεί ο οργανισμός μας να εργάζεται εκείνη την στιγμή υπερ σας γιατί ουσιαστικά θέλει να σας προστατέψει από τον ενδεχόμενο κίνδυνο όμως η μακροχρόνια κατάσταση «σε λειτουργία επιβίωσης» μπορεί στην πραγματικότητα να αποβεί αρνητική για εσάς: μπορεί να σας κάνει να νιώθετε εξαντλημένοι και αποκομμένοι από τη ζωή.
Επίσης κατά καιρούς το σώμα μας μπορεί να «μαθαίνει» να αντιδρά υπερβολικά σε στρεσογόνα ερεθίσματα που βιώνουμε και να λαμβάνει μια κατάσταση πολύ πιο απειλητικά από όσο είναι: το σώμα μας δηλαδή ανταποκρίνεται σε μια κατάσταση σαν να είναι «φίδι», ενώ στην πραγματικότητα είναι «κουνέλι»!
Πώς πρέπει λοιπόν να δράσετε:
1.Να είστε ευγενικοί και ευγενικοί με τον εαυτό σας. Δεν κάνεις τίποτα λάθος, κάνεις αρκετά, δεν αποτυγχάνεις. Έχετε μια φυσιολογική εμπειρία στο άγχος και το τραύμα. Αυτό είναι φυσιολογικό – και προσωρινό.
2.Κινήστε το σώμα σας με τρόπο που να αισθάνεστε καλά. Το τραύμα διαταράσσει τη φυσική ισορροπία του σώματός σας, κρατώντας σας σε κατάσταση υπερδιέγερσης και φόβου. Η άσκηση μπορεί να είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να απελευθερώσετε ενέργεια. Οι ορμόνες κλονίζουν τη φυσική σας εμπειρία εάν αισθάνεστε κολλημένοι και ακινητοποιημένοι. Φροντίστε όμως να κάνετε κάτι που σας αρέσει!
3.Απευθυνθείτε για υποστήριξη. Είμαστε κοινωνικά πλάσματα. Χρειαζόμαστε τους ανθρώπους μας. Καλέστε έναν φίλο, facetime ή κάντε μια βόλτα.
- Εξασκηθείτε στις τεχνικές γείωσης. Όταν είμαστε σε κατάσταση άγχους και υπερέντασης, είναι δύσκολο να ηρεμήσουμε. Μερικές φορές, ανεξάρτητα από το πόσο σκληρά προσπαθείτε να πιέσετε τον εαυτό σας, το σώμα σας εξακολουθεί να αντιδρά σαν να υπάρχει κίνδυνος! Πάρτε βαθιές, αργές αναπνοές, ακόμη και μόνο για 60 δευτερόλεπτα. Παρατηρήστε το περιβάλλον σας. Ποια 3 πράγματα βλέπετε; Ποια 2 πράγματα ακούτε; Υπάρχει κάτι που μπορείτε να μυρίσετε; Η σύνδεση με αυτό που είναι γύρω σας στην φύση είναι αρκετά ισχυρό για να επαναφέρει τον εγκέφαλό σας στη βασική γραμμή. Ρίξτε νερό στο πρόσωπό σας ή κρατήστε ένα παγάκι – μπορεί να ακούγεται περίεργο, αλλά λειτουργεί.
- Δώστε προτεραιότητα στις βασικές σας ανάγκες: Κοιμηθείτε αρκετά, φάτε ικανοποιητικά και υγιεινά, φορέστε καινούργια ρούχα το πρωί, βρείτε πράγματα που σας αρέσουν και φροντίστε να κάνετε αυτό που σας χαλαρώνει, ακόμα κι αν είναι μια σειρά 40 λεπτών στο Netflix.
Η ανάρρωση από το τραύμα απαιτεί χρόνο και σκληρή δουλειά, αλλά η διαδικασία επούλωσης μπορεί να είναι ικανοποιητική. Εάν έχουν περάσει μήνες και τα συμπτώματά σας δεν υποχωρούν, απευθυνθείτε για στήριξη από ένα ειδικό ψυχικής υγείας. Δεν χρειάζεται να το κάνετε μόνοι σας.
Μαρία Χαραλάμπους Αφροδίση
Εκ.Ψυχοθεραπεύτρια- Ειδική Σύμβουλός Ψυχικής Υγείας
Facebook: Maria Charalambous Afrodisi - Counselling & Psychology
Instagram: @maria_counselling_psychology
Tel: 99-715085
