Στις αρχές του 2020, λίγα γνωρίζαμε για τον ιό που σήμερα σπέρνει τον πανικό σε ολόκληρη την υφήλιο. Θεωρήσαμε εκ του ασφαλούς ότι η Κίνα, με επίκεντρο την επαρχία Χουπέι, θα πάλευε μόνη της αυτή την ασθένεια, εκτιμώντας ότι οι μόνες παρενέργειες που θα γίνονταν αισθητές στην Ευρώπη, θα ήταν λόγω της αντίδρασης των αγορών.
Γράφει: Αντώνης Αντωνίου
Παρακολουθούσαμε από τα κεντρικά δελτία ειδήσεων ανθρώπους να τραγουδάνε από τα μπαλκόνια για εμψύχωση όσων είχαν τότε παραμείνει έγκλειστοι σε διαμερίσματα για μήνες. Ακολούθως η κατάσταση «αγρίεψε». Ξεκίνησαν οι αναφορές σε χιλιάδες νεκρούς, η ανέγερση νοσοκομείων σε χρόνο ρεκόρ. Σαν να ήμασταν σε ταινία επιστημονικής φαντασίας.
Αρχές Φεβρουαρίου ανταποκρινόμενος σε αγωνιώδες κάλεσμα Κινέζου συνεργάτη, ανέλαβα την αποστολή 3,000 χειρουργικών μασκών στην Κίνα. Με βάση τα τότε δεδομένα, δε μπορούσε να περάσει από το μυαλό μου ότι θα βρισκόμασταν στον ίδιο παρονομαστή λίγες μόνο εβδομάδες αργότερα.
Σήμερα γινόμαστε μάρτυρες μιας πρωτοφανούς πανδημικής κρίσης, η οποία ανατρέπει την καθημερινότητα κάθε ανθρώπου και ταυτόχρονα απειλεί τις θεμελιώδεις αρχές της ζωής και της ελευθερίας. Τα νέα δεδομένα, μάλλον επιβεβαιώνουν ότι το υφιστάμενο μοντέλο ζωής στον πλανήτη δεν είναι βιώσιμο. Ο άνθρωπος έχει κατακτήσει κάθε γωνιά του πλανήτη. Ήρθε πλέον αντιμέτωπος με την οργή της φύσης, η οποία μας προειδοποιεί ότι δεν είναι υγιής ο σύγχρονος τρόπος ζωής. Ο άνθρωπος, λοιπόν, στην προσπάθειά του να ικανοποιήσει κάθε φιλοδοξία του έφτασε στα πιο μακρινά μέρη, κατέστρεψε κάθε φυσικό πόρο, έκαψε δάση, ξήλωσε οικοσυστήματα, μετακίνησε βουνά, και το χειρότερο απ’ όλα κατανάλωσε τα πιο άγρια είδη του πλανήτη. Άλλωστε, το σημείο μηδέν όπου ξεκίνησε ο υιός, βρίσκεται στην πόλη Ουχάν της Επαρχίας Χουπέι. Στην υπαίθρια αγορά των άγριων ζώων που λειτουργεί στην πόλη, οι κάτοικοι καταναλώνουν μέχρι και τις πιο ακραίες ζωικές τροφές.
Ο οργανισμός του ανθρώπου, ανέτοιμος για ένα τέτοιο τρόπο ζωής αντέδρασε ασθενώντας. Και εφόσον ο άνθρωπος σαν σύγχρονος ταξιδιώτης μπορεί το μεσημέρι να βρίσκεται στην Κύπρο και το άλλο πρωί στην Κίνα, μετάφερε σε χρόνο ρεκόρ την ασθένεια στην καρδιά της Ευρώπης. Μέσα σε λίγες βδομάδες, ο ιός σκορπίστηκε σε κάθε άκρη της γης.
Αυτό που προκύπτει, είναι το πόσο γρήγορα πλέον μεταδίδονται οι ασθένειες εφόσον σήμερα ο άνθρωπος έχει γίνει ένας παγκόσμιος ταξιδιώτης. Αξίζει να σημειωθεί ότι από την αρχαιότητα, η ανθρωπότητα έχει ζήσει αριθμό τρομακτικών ασθενειών και πανδημιών με κυριότερες την Πανώλη ή Πανούκλα, τη Μαύρη Πανώλη, την Ελονοσία, τον ιό Έμπολα, τη Χολέρα και πολλές άλλες. Η διαφορά έγκειται στο ότι ο τρόπος ζωής του παρελθόντος δεν ενθάρρυνε την ραγδαία εξάπλωση. Παρόλες τις απώλειες οι αρρώστιες παρέμεναν περιορισμένες σε συγκεκριμένα μέρη του κόσμου. Η σύγχρονη ζωή, καθιστά το ανθρώπινο είδος τόσο ευάλωτο και αδύναμο να διαχειριστεί την ίδια την ανθρώπινη επιβίωση.
Την τελευταία δεκαετία, σωρεία οικονομικών μελετών αλλά και ιατρικών εντύπων προειδοποιούσαν ότι μία πανδημία που θα γονάτιζε τον πλανήτη και θα απειλούσε τη ζωή. Όχι μόνο σε επίπεδο ανθρώπινων απωλειών, αλλά και σε οικονομικό επίπεδο. Συγκεκριμένα, επιτροπή που συστάθηκε στο Λευκό Οίκο το 2018, προειδοποίησε για τον κίνδυνο μεγάλης επιδημίας που θα καθήλωνε τον πλανήτη. Δυστυχώς η ανθρώπινη υγεία πέρασε σε δεύτερη μοίρα και η επιτροπή, για άγνωστους λόγους, διαλύθηκε το 2019 χωρίς να ολοκληρώσει τη μελέτη και τη δημιουργία πλάνου αντιμετώπισης.
Ως αποτέλεσμα, η Ευρώπη, αλλά και οι Ηνωμένες Πολιτείες, μετρούν το μεγαλύτερο πλήγμα και τις περισσότερες ανθρώπινες απώλειες. Τα συστήματα τους έχουν καταρρεύσει καθώς είναι ανέτοιμα να αντιμετωπίσουν τη ραγδαία εξάπλωση. Οι κάτοικοι τους ζούνε περιορισμένοι και εγκλωβισμένοι, σε κατάσταση πολιορκίας, με εχθρό όχι μόνο την επιδημία αλλά και τον φόβο. Το σημαντικότερο όμως παραμένει το γεγονός ότι κανείς δεν έχει προετοιμαστεί για την επόμενη μέρα.
Η κοινωνική και οικονομική κατάρρευση είναι η πιο πιθανή έκβαση αυτής της πανδημίας, με όλο τον κόσμο να αντιλαμβάνεται ότι η ζωή μας δεν θα είναι ποτέ ξανά η ίδια. Ο εγκλεισμός και περιορισμός αορίστου χρόνου είναι το σημερινό σενάριο, αλλά έστω και αν φτάσουμε σε μηδενικά περιστατικά ημερησίως, αρκεί μόνο ένας επισκέπτης από το εξωτερικό (θετικός στον κορωνοϊό) για να εκκινήσει εκ νέου ένας νέος φαύλος κύκλος ή ένα δεύτερο κύμα σαν αυτό που περιμένει σήμερα η Κίνα.
Κανείς δε γνωρίζει ποια είναι η λύση στο συγκεκριμένο πρόβλημα. Ίσως ένα νέο Σχέδιο Μάρσαλ όμοιο αυτού που έγινε μετά το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, όπως προτείνει σήμερα ο πρωθυπουργός της Ισπανίας Πέτρο Σάντσεθ ώστε να αποκατασταθεί η ομαλότητα σε οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο. Παρόλο που αυτό ακούγεται ελκυστικό, ως ένα σενάριο που θα ενώσει τα κράτη και θα κάνει τον πλανήτη μία γροθιά εναντίον του αόρατου εχθρού, αυτή τη στιγμή φαντάζει αδύνατο οι ΗΠΑ να ηγηθούν μίας τέτοιας πρωτοβουλίας εφόσον έχουν απομονωθεί για να δώσουν τη μάχη. Σε ανύποπτο χρόνο, διέκοψαν τις αεροπορικές συνδέσεις με Ευρώπη χωρίς να ενημερώσει την άλλη πλευρά και μετά δέχθηκε βοήθεια από την Κίνα σε μία κίνηση πανικού, κάτι που φανερώνει ότι σε πολιτικό επίπεδο δεν υπάρχει κανένα πλάνο. Επιπλέον, φαίνεται ότι θα δοκιμαστεί και το ισοζύγιο των παγκόσμιων δυνάμεων, για το ποια υπερδύναμη θα κυριαρχήσει στη νέα δεκαετία.
Το σίγουρο πάντως είναι πως όλες οι ελπίδες τοποθετούνται στην ιατρική κοινότητα. Όλοι προσεύχονται για ένα εμβόλιο. Η όλη διαδικασία μπορεί να πάρει μέχρι και 18 μήνες. Μέχρι τότε κανείς δεν μπορεί να περιμένει. Πρόσφατη έρευνα της McKinsey & Company η οποία δημοσιεύτηκε στις 25 Μαρτίου 2020, υποδεικνύει ότι με πλήρη περιορισμό του ιού το αισιόδοξο σενάριο για να επανέλθει η κανονική ζωή και οι οικονομίες στην «προ-ιού» κατάσταση θα πάρει μέχρι το πρώτο τρίμηνο του 2021. Σε περίπτωση που η πανδημία διαρκέσει περισσότερο, η κανονική ζωή υπολογίζεται να επανέλθει κατά το τρίτο τρίμηνο του 2023.
Σε κάθε περίπτωση, η κοινωνία οφείλει να είναι έτοιμη για την επόμενη μέρα. Προς το παρόν, φαίνεται ότι ο COVID-19 «πάγωσε» τη ζωή. Οικογένειες βρίσκονται κλεισμένες στα σπίτια τους για πρώτη φορά. Οι περισσότεροι απολαμβάνουν σπιτικό φαγητό αντί fast food. Μπήκε ένα τέλος στις ουρές και τα μποτιλιαρίσματα στους δρόμους. Η φύση φαίνεται να αναγεννάται ξανά και να παίρνει πίσω όσα της πήρε ο άνθρωπος με τη βία. Και ίσως ο COVID-19 να είναι ένας από τους ιούς του μέλλοντος, δηλαδή από τους πολλούς που θα ακολουθήσουν αν δεν αλλάξουμε το σημερινό τρόπο ζωής που αποδεδειγμένα δεν είναι πλέον βιώσιμος, πιθανόν και για τον ίδιο το Μακιαβέλλι αν ζούσε σήμερα. Η βιώσιμη ανάπτυξη και η συνύπαρξη σε αρμονία με το περιβάλλον με σεβασμό σε κάθε είδος ζωής που υπάρχει στον πλανήτη είναι μονόδρομος. Το γεγονός ότι καταναλώνουμε περισσότερο από όσο χρειαζόμαστε είναι η πρώτη συνήθεια που θα πρέπει να αλλάξουμε. Γενικά, χρειαζόμαστε ένα νέο, εναλλακτικό μοντέλο ανάπτυξης.
Σκεφτείτε μόνο ότι για όλη μας τη ζωή ζούσαμε για το αύριο, για το μέλλον, για την επόμενη μέρα. Σχεδιάζαμε και ονειρευόμασταν αυτά που θα κατακτούσαμε και για τα όμορφα που θα έρθουν. Περιμένοντας το αύριο, ξεχνούσαμε να ζήσουμε το σήμερα. Απουσιάζαμε στις πιο ουσιαστικές και σημαντικές στιγμές. Αυτές με την οικογένεια, με τους φίλους και τους συγγενείς. Διότι πάντοτε μας απορροφούσε το αύριο. Η ματαιοδοξία του αύριο βρήκε τον ατίθασο εχθρό που ονομάζεται Κορωνοϊός. Σήμερα, έχουμε μία τεράστια ευκαιρία να αντιληφθούμε για πρώτη φορά, ίσως με βίαιο και αντίξοο δυστυχώς τρόπο, πόσο εύθραυστη είναι η ίδια η ζωή. Σήμερα το μεγάλο αυτό μάθημα που παίρνουμε μιλά για το ΤΩΡΑ. Αυτή την ανάσα που πήραμε και είναι δώρο, ας την χαρούμε. Σήμερα. Γιατί αύριο… ποιος ξέρει.
