Μετά την Ανεξαρτησία του 1960, θα έπρεπε να ήταν ξεκάθαρο ότι το μέλλον της Κύπρου και των Κυπρίων θα ήταν μια αυτόνομη πολιτική πορεία ανεξαρτησίας.
Τα ξένα, τουρκικά και ΝΑΤΟϊκά σχέδια, με στήριξη από τους ακραίους εθνικιστές στις δύο κοινότητες, διέλυσαν αυτή την προοπτική. Οι κυρίαρχες ελίτ στις δύο κοινότητες, υποσκαπτικά, ακολούθησαν πολιτικούς στόχους με μεταφυσικά κριτήρια και ακούοντας φωνές από το παρελθόν. Και αυτό μπορεί να είναι επικίνδυνο. Το «ένωση και μόνο ένωση», θεμιτός στόχος τη δεκαετία του ’40, ανέφικτος στόχος τη δεκαετία του ’50, τραγωδία τις δεκαετίες του ’60 και του ’70, κωμωδία ιλαροτραγική σήμερα. Οι συνθήκες μεταβάλλονται μαζί και οι πολιτικοί στόχοι. Και οι πολιτικοί στόχοι καθορίζονται στη βάση συγκεκριμένων δεδομένων για να επιτύχουν. ‘Οχι κατά πώς θα θέλαμε να είναι. Για να θυμηθούμε ξανά την ιστορία, «το εφικτό και όχι το ευκταίο».
Το προδοτικό πραξικόπημα και η βάρβαρη τουρκική εισβολή, τραγική κατάληξη του θανατηφόρου διδύμου ιμπεριαλιστικών σχεδιασμών και εθνικιστών, ακροδεξιών συνεργατών τους, δημιούργησε μια ολότελα καινούρια πραγματικότητα. Ο πολιτικός στόχος της ανεξάρτητης, πολιτικά αυτόνομης πορείας της Κύπρου και των Κυπρίων, ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων, ήταν ξεκάθαρα πλέον η μόνη επιλογή επιβίωσης.
Η Αριστερά στην Κύπρο, θέτοντας αυτό το στόχο από το 1960, ιδιαίτερα μετά το 1974 τον πρόταξε και τον υπερασπίστηκε με ιδιαίτερη αποφασιστικότητα. Μέσα σε ιδιαίτερα φορτισμένες συνθήκες. Το έγκλημα της προδοσίας και της εισβολής. Της τουρκικής εθνοκάθαρσης στο μισό νησί, τους χιλιάδες νεκρούς, αγνοούμενους και τραυματίες. Τη μεταφυσική πίστη μιας μερίδας του πληθυσμού σε «προαιώνιους στόχους» που «υπέβαλαν» την πολιτική πραγματικότητα. Τη σύγχυση μεταξύ εθνικής ταυτότητας, Κράτους και πολιτικών στόχων για επιβίωση.
Μέσα σε αυτές τις συνθήκες προτάχτηκε η πολιτική της επαναπροσέγγισης. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες στηρίχτηκε η ανεξαρτησία ως η μόνη επιλογή. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες στηρίχτηκε η επιλογή της Ομοσπονδίας ως η μόνη λύση, που θα μπορούσε να αποτινάξει την κατοχή και να επανενώσει την πατρίδα και το λαό μας.
Μεγαλώσαμε με την αντιπαράθεση των συνθημάτων «Η Κύπρος ανήκει στο λαό της» και «η Κύπρος είναι ελληνική». Με την αντιπαράθεση της κυπριακής και της ελληνικής σημαίας. Με την αδυναμία μιας μερίδας της κοινωνίας, κάποτε πλειοψηφούσας, να αντιληφθεί ότι η εθνική μας ταυτότητα που περήφανα πρέπει να προβάλλουμε, η ξεχωριστή μας κουλτούρα σε τούτο το νησί, που επίσης περήφανα πρέπει να προτάσσουμε, δεν αποκλείει το βασικό μας στόχο για ανεξαρτησία και αυτοκυβέρνηση των Κυπρίων. Ότι η ανεξαρτησία και σήμερα στην oμπσπονδιακή της μορφή είναι η μόνη λύση για να διατηρηθεί το ελληνικό στοιχείο σε ολόκληρο το νησί, για να διατηρηθεί μια μακραίωνη ιστορία, για να έχουμε μέλλον, εμείς και τα παιδιά μας. Και η Αριστερά λοιδωρήθηκε από πολιτικούς αντιπάλους σαν «ανθελληνική». Η πολιτική δύναμη εκείνη που καλλιέργησε και πρόβαλε στην κοινωνία, ίσως περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο, το σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό και μια άλλη Ελλάδα, την Ελλάδα του λαού, της δημοκρατίας και της αντίστασης.
Τα χρόνια πέρασαν. Γενιές έφυγαν. Η κατοχή εδραιώνεται. Δυστυχώς αργοπορημένα εδραιώνεται και η πεποίθηση ότι η Κύπρος θα παραμείνει ανεξάρτητο κράτος, κοινή πατρίδα ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων, με μια ομοσπονδιακή πολιτειακή δομή. Η μεταφυσική αντίληψη της πολιτικής πραγματικότητας δεν εξέλειπε όμως. Μπορεί σήμερα το «ένωσις και μόνον ένωσις» να ακούγεται σαν ανέκδοτο, αλλά υπάρχουν άλλες πολιτικές αντιλήψεις που όπως η «ένωσις» τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 δεν λαμβάνουν υπόψη τα πραγματικά, αντικειμενικά δεδομένα της εποχής. Σήμερα αναμένοντας ένα απροσδιόριστο νέο συσχετισμό δυνάμεως που θα επιτρέψει στους ‘Ελληνες της Κύπρου να κατισχύσουν, (πότε η ένταξη στην Ε.Ε., πότε το Φυσικό Αέριο, πότε οι προφητείες του γέροντα Παϊσίου και η Τουρκία, ο «γίγαντας με τα γυάλινα πόδια»,) είτε με την ψευδαίσθηση, ότι η διχοτόμηση, ως το περιβόητο «Σχέδιο Β», μπορεί να μας κατοχυρώσει.
Η θεωρία της «μητέρας πατρίδας» αναπτύχθηκε δικαιολογημένα και φυσιολογικά στην ελληνοκυπριακή κοινότητα, την πλειοψηφούσα κοινότητα της Κύπρου. Ενισχύθηκε μετά το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο ως φυσιολογική εξέλιξη, στην εποχή των απαποικιοποιήσεων, εξέλιξη απελευθέρωσης ενός λαού και ένταξης στο ανεξάρτητο ελληνικό κράτος. Αναπτύχθηκε στην τουρκοκυπριακή κοινότητα, οργανωμένα από την Τουρκία, ταυτόχρονα όμως ως η αντίθεση στον ελληνοκυπριακό στόχο. Ως έκφραση του «συνδρόμου της Κρήτης», του φόβου ότι με την Ένωση οι Τουρκοκύπριοι θα είχαν την τύχη του τουρκικού πληθυσμού της Κρήτης.
Στις δεκαετίες του ’50, του ’60 και του ’70, οι θεωρίες του «εθνικού κέντρου» μετατράπηκαν σε ιδεολόγημα ελέγχου των Κυπρίων, κυρίως από τις κυβερνήσεις του «εθνικού κέντρου» Λέγοντας θεωρία «εθνικού κέντρου» εννοούμε την αντίληψη ότι το «κέντρο», η Αθήνα δηλαδή, αποφασίζει, ως η φέρουσα την εθνική ευθύνη. Ελέγχου και ένταξης σε ευρύτερους σχεδιασμούς, πολιτικούς και άλλους. Η θεωρία αυτή χρεοκόπησε με το φασιστικό πραξικόπημα της χούντας και την τουρκική εισβολή.
Η «μεγάλη πατρίδα» Τουρκία μετατράπηκε εδώ και 40 χρόνια σε μηχανισμό καταπίεσης και υποτίμησης των τουρκοκυπρίων, μαζί με τα όσα επέβαλε στους ελληνοκυπρίους.
Δεν συμφωνούμε με την εξίσωση Ελλάδας και Τουρκίας. Όσα λάθη ή εγκλήματα και αν έκαναν φιλοιμπεριαλιστικές ή χουντικές κυβερνήσεις στην Ελλάδα δεν συγκρίνονται με την εισβολή, την κατοχή, το εθνικό ξεκαθάρισμα που επιβάλλει μέχρι σήμερα η κατοχική Τουρκία. Ιδιαίτερα σήμερα ο ρόλος Ελλάδας και Τουρκίας είναι πασιφανώς διαφορετικός. Αγαπούμε την Ελλάδα και τα όσα ο ελληνικός πολιτισμός κληροδότησε στη σκέψη και τη συμπεριφορά μας.
Αν αυτή η συζήτηση περί «μητέρων πατρίδων» έχει ένα νόημα, είναι να κατανοήσουμε όλοι σήμερα, ότι το μέλλον της Κύπρου δεν είναι σε καμιά εκτός Κύπρου εξάρτηση. Σε κανένα μεταφυσικό «εθνικό κέντρο». Είναι στη διατήρηση της πολιτικής οντότητας που ονομάζεται Ανεξάρτητη Κυπριακή Δημοκρατία, μετεξελισσόμενη πολιτειακά σε μια διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία. Ότι Ελληνοκύπριοι και τουρκοκύπριοι, εάν θα έχουμε μέλλον σε αυτό το νησί οφείλουμε να αυτοκυβερνηθούμε και να συνεργαστούμε. Ότι το μέλλον μας είναι κοινό και αλληλοεξαρτώμενο.
Ας μην κρίνουμε και αυτή τη φορά με συναισθηματικούς και μεταφυσικούς όρους. Ας αρπάξουμε την ευκαιρία από τα μαλλιά.
Γράφει: Χρίστος Χριστοφίδης
