Η μαντήλα και το στοίχημα. Του Βασίλη Πρωτοπαπά

Στην καθιερωμένη μαθητική παρέλαση που έγινε φέτος στην Αθήνα για τον εορτασμό της εθνικής επετείου, μια άριστη μαθήτρια ελληνικού σχολείου, αιγυπτιακής καταγωγής, παρέλασε φορώντας μαντήλα στο κεφάλι. Σύμφωνα με τον Τάκη Καραγιάννη (protagon.gr) αυτό είναι ό,τι καλύτερο θα μπορούσε να συμβεί.

Η μαθήτρια παρέλασε με την πολιτισμική έκφραση της δικιάς της θρησκείας, έξω από το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, μπροστά από το ελληνικό κοινοβούλιο, μπροστά από γενειοφόρους χριστιανούς ιερείς. Η πράξη αυτή συνιστά έκφραση της διαφορετικότητας και της αρμονικής συνύπαρξης, που είναι το πραγματικό νόημα του ευαγγελισμού, στον σύγχρονο δυτικό, πολυπολιτισμικό κόσμο.

Σύμφωνα ωστόσο με τον Ανδρέα Πετρουλάκη (protagon.gr) δεν έπρεπε να επιτραπεί στη μαθήτρια να παρελάσει όπως την ήθελαν οι γονείς της (με μαντήλα). Διότι η μαντήλα δεν ανταποκρίνεται στην ομοιομορφία που επιβάλλει μία παρέλαση, αλλά κυρίως δεν ανταποκρίνεται στη σημειολογία της εκδήλωσης, που αντανακλά πέραν των άλλων τις κοινωνικές ελευθερίες και την κοινή αισθητική της Ελλάδας. Το να επιβάλεις σε μία εκδήλωση όπως είναι η παρέλαση, που ο μόνος λόγος που υπάρχει είναι οι συμβολισμοί της, νέα σύμβολα, ξένα με το πολιτισμικό μας επίπεδο, είναι σαν να παραχωρείς χώρο από τις κατακτήσεις σου, είναι σαν να αρνείσαι τις δεκαετίες της προόδου σου, είναι σαν να δέχεσαι εσύ να ενσωματωθείς στο διαφορετικό που θα έρθει, χωρίς όρους. Σύμφωνα με την προσέγγιση αυτή, οι μετανάστες είναι ευπρόσδεκτοι αλλά οφείλουν να σέβονται τους ντόπιους και τον κοινό χώρο που προϋπήρχε πριν αναγκαστούν να έρθουν στη χώρας μας. 

Οι δύο αυτές προσεγγίσεις αναδεικνύουν τον προβληματισμό που υπάρχει στη φιλελεύθερη σκέψη γύρω από έννοιες όπως η «ένταξη» και η «ενσωμάτωση» των μεταναστών σε ένα σύγχρονο κράτος. Ίσως όχι μόνο των μεταναστών, αλλά και όλων όσοι φέρουν πολιτισμικές ή άλλες ταυτότητες που δεν ανταποκρίνονται στην κυρίαρχη «κοινή αισθητική». Αν επιχειρηθεί μια έρευνα κοινής γνώμης σε οποιοδήποτε ευρωπαϊκό κράτος, η συντριπτική πλειοψηφία θα συμφωνήσει με την προσέγγιση του Πετρουλάκη. Οι μετανάστες είναι ανεκτοί στις κοινωνίες μας νοουμένου ότι αποδέχονται και υιοθετούν τα ήθη, τις παραδόσεις και γενικά τις εκάστοτε συνήθειες και την αισθητική μας. Εκάστοτε, διότι οι παραδόσεις, οι συνήθειες, πολύ περισσότερο η αισθητική, αλλάζουν. Για παράδειγμα, παλαιότερα στις μαθητικές παρελάσεις ο κώδικας ενδυμασίας και εμφάνισης ήταν πάρα πολύ αυστηρός. Τα κορίτσια, ιδιαίτερα, έπρεπε να ντύνονται με τρόπο που η μαντήλα τότε θα έμοιαζε με προκλητικό νεωτερισμό. Σήμερα τα παιδιά παρελαύνουν με εμφάνιση που συχνά θυμίζει βραδινή έξοδο για διασκέδαση.

Προσωπικά αυτή η εξέλιξη ποσώς με ενοχλεί, καθώς θεωρώ τις μαθητικές παρελάσεις στρατιωτικού τύπου – κατάλοιπο ως γνωστόν της μεταξικής δικτατορικής περιόδου – έναν αναχρονισμό που δεν συνάδει με τις σύγχρονες ευρωπαϊκές αξίες και που βεβαίως δεν συναντάται σε αυτή τη μορφή οπουδήποτε αλλού στην ΕΕ. Αυτή όμως είναι μια εξαιρετικά προκλητική άποψη, ακόμη και στο χώρο της Αριστεράς.  

Η μαντήλα, πάντα κατά τη γνώμη μου, δεν συνιστά απειλή ή προσβολή για την εθνική μας ομοιομορφία και αισθητική. Για την ακρίβεια, το μαντίλι (μαντήλα) είναι αναπόσπαστο στοιχείο της παραδοσιακής γυναικείας ενδυμασίας στον ελλαδικό και στον κυπριακό χώρο (και όχι μόνο). Φοριέται από τις περισσότερες ηλικιωμένες γυναίκες μέχρι σήμερα στα χωριά μας. Το φορούσαν μέχρι που έκλεισαν τα μάτια τους οι γιαγιάδες μου. Τα παιδιά μας, όπως κι εμείς, δεν φορούν μαντίλι. Διότι οι νεότερες γενιές αλλάξαμε αισθητική και ενδυματολογικές συνήθειες. Με την πάροδο του χρόνου θα αλλάξουμε κι άλλο, αυτό είναι σίγουρο. Σε μερικά χρόνια η φούστα ως στολή των κοριτσιών πιθανόν να καταργηθεί. Κάποια στιγμή - αμήν και πότε - θα καταργηθούν και οι στρατιωτικού τύπου μαθητικές παρελάσεις. Μέχρι τότε, θα συνεχίσουμε να επιβάλλουμε στα παιδιά μας τις δικές μας συνήθειες, τα δικά μας ήθη, τη δική μας ομοιομορφία. Είτε αυτή είναι η μαντήλα, είτε είναι το σταυρουδάκι-κολιέ ή το κομποσκοίνι-βραχιόλι. Ευτυχώς, για τα παιδιά μας, το στοίχημα αυτό θα το χάσουμε. 

Γράφει: Βασίλης Πρωτοπαπάς