Η συμμετοχή ή όχι της Κύπρου στον Συνεταιρισμό για την Ειρήνη δεν μεταφράζεται απόλυτα σε σκοτωμένους εθνοφρουρούς σε κάποιο σταυροδρόμι της Φαλούντζα, αλλά ούτε και σε κάποια σούπερ στρατηγική αναβάθμιση στην οποία ορισμένοι θα σπεύσουν να ποντάρουν –σε συνδυασμό ίσως με τα εκατομμύρια του φυσικού αερίου-
Η μη συμμετοχή της Κύπρου στο ΝΑΤΟ έχει ιστορικές, σημειολογικές και πολιτικές ρίζες και προεκτάσεις. Αν η ευρωπαϊκή και ευρω-ατλαντική αρχιτεκτονική άμυνας οφείλουν να απασχολούν τον εξωτερικό προσανατολισμό της Κυπριακής Δημοκρατίας, σαν χώρας κράτους-μέλους της Ένωσης, ως προς τον σχεδιασμό της εξωτερικής της πολιτικής αλλά και της όποιας προσπάθειας δημιουργίας κάποιας υψηλής Στρατηγικής για τα επόμενα χρόνια τότε η Κύπρος οφείλει να βγει από την υπάρχουσα «απομόνωση» ως προς τη συμμετοχή της σε συλλογικά όργανα ασφάλειας. Ή, για να προκαταλάβω τους δύσπιστους, να φροντίσει ώστε η μη συμμετοχή της στα επόμενα χρόνια στον ΣγΕ ή το ΝΑΤΟ να αντισταθμίζεται από κάποια (ή κάποιες) ισχυρή διακρατική αμυντική συμφωνία (και όχι «πασοκικά παπαρολογήματα» τύπου «Ενιάιου Αμυντικού Δόγματος», που είναι πιο 80’sκι από τους Cure).
Στη Κύπρο δυστυχώς, ο τρόπος πρόσληψης της αμυντικής λειτουργίας της χώρας εδράζεται ακόμη σε φυλάκια κατά μήκος της πράσινης γραμμής. Φυλάκια δίπλα από bar λες και οι τρόποι διεξαγωγής των πολέμων στην εποχή των low intensity conflicts (LIC) και των ασύμμετρων απειλών διεξάγονται από οχυρωμένα πολυβολεία από όπου ο φαντάρος μπορεί να πεταχτεί κι απέναντι για ένα σφηνάκι. Από την άλλη, υπάρχει η δαιμονοποιημένη αντίληψη των «κακούργων» Αμερικάνων που με τη βοήθεια των σκοτεινών κέντρων και προεξέχοντος του ΝΑΤΟ έστησαν το 1974 μια διεθνή συνομωσία για να εισβάλλουν στη Κύπρο.
Αυτό που ακούσαμε επανειλημμένα κατά τη διάρκεια της προεκλογικής ήταν η ατάκα περί «σκοτωμένων παιδιών μας στο Αφγανιστάν». Παντελώς briefly, να επισημάνω:
O «Συνεταιρισμός για την Ειρήνη», ΣγΕ είναι πρόγραμμα πρακτικής διμερούς συνεργασίας μεταξύ του ΝΑΤΟ και των συμμετεχόντων σε αυτό κρατών. Ήτοι 28 κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ και 22 κράτη του ΣγΕ. Μπορείς να υποβάλλεις αίτηση σαν Κράτος και ας μην είσαι μέλος του ΝΑΤΟ, αλλά το τελευταίο ομόφωνα αποφασίζει για την είσοδό σου. Το Ευρώ - Ατλαντικό Συμβούλιο Συνεργασίας αποτελεί το πολιτικό πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ των 28 κρατών-μελών του ΝΑΤΟ και των 22 συμμετεχόντων κρατών του ΣγΕ. Είναι φόρουμ διαλόγου και διαβουλεύσεων επί θεμάτων πολιτικής και ασφάλειας το οποίο συνεδριάζει μηνιαίως σε επίπεδο Πρέσβεων και ετησίως σε επίπεδο Υπουργών Εξωτερικών ή Άμυνας.
Καλά ως δαμέ; Χαρακτηριστικά παραδείγματα χωρών μελών του ΣγΕ που ΔΕΝ συμμετέχουν στο ΝΑΤΟ είναι η Ρωσία, η Σερβία, η Ουκρανία, η Φινλανδία, η Αυστρία, η Ελβετία και η Λευκορωσία. Ακόμη και η Ισλανδία η οποία, σημειωτέον, δεν ξέρει τι είναι… ντουφέκι. Ακόμη και η Ελλάδα, που έχει συμμετάσχει σε πάμπολες αποστολές του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένων σημαντικών στρατιωτικών επιχειρήσεων σε Ιράκ, Αφγανιστάν και Κόσοβο δεν θυμάμαι να έχει θρηνήσει κάποιο «σκοτωμένο παιδί»… Είναι απορίας άξιο, πως ενώ υπάρχουν μια σειρά σοβαρών, στοιχειοθετημένων και πολιτικά αποδεκτών επιχειρημάτων για να αντιτάξει κανείς τη συμμετοχή μιας χώρας στον ΣγΕ και στο ΝΑΤΟ γίνεται κάθε φορά λόγος σε ένα λαϊκίστικο επιχείρημα που επικαλείται την ψυχολογία του φόβου…
Σε καμιά περίπτωση δεν υποστηρίζω ότι η συμμετοχή της Κύπρου στο ΣγΕ είναι μονόδρομος. Η σημαντικότερη ένστασή μου είναι πως αν θέλουμε να συμμετέχουμε ενεργά στις δομές ασφάλειας της ΕΕ σαν κράτη μέλη της, οφείλουμε να το κάνουμε μέσα από μια διαδικασία πολιτικής ολοκλήρωσης και όχι από μια ευρωατλαντική της πτυχή. Ως γνωστόν, οι σχέσεις ΝΑΤΟ-ΕΕ ως προς τον πυλώνα της ΚΕΠΠΑ (Κοινή Εξωτερική Πολιτική & Πολιτική Ασφάλειας) είναι εκ φύσεως ανταγωνιστικές. Αυτή όμως είναι μια άλλη θεωρητική συζήτηση που οφείλει να μας απασχολήσει αν ποτέ τεθούμε έναντι του ερωτήματος για πλήρη ένταξη στο ΝΑΤΟ. Μια άλλη πτυχή που θα μπορούσαμε να επικαλεστούμε για τη μη συμμετοχή μας στον ΣγΕ είναι φυσικά η διαδικασία διαπραγμάτευσης για την επίλυση του Κυπριακού. Αν κι εφόσον όμως είχαμε καταλήξει σε ένα σχέδιο επίλυσης για πλήρη αποστρατικοποίηση της νήσου… Τέλος, αν κι εφόσον είχαμε κατορθώσει να συνάψουμε μια ισχυρή συμμαχία, στρατιωτικής φύσης, με κάποια χώρα που δεν συμμετέχει ούτε στο ΝΑΤΟ αλλά ούτε και στον ΣγΕ.
Τα οφέλη που μπορούν να προκύψουν από τη συμμετοχή της Κύπρου στον ΣγΕ είναι πολλά και πολυεπίπεδα και συνοψίζοντάς τα σε τρεις κατηγορίες θα μπορούσαμε να τα οριοθετήσουμε ως εξής:
- Στρατιωτικά, από τον συνεχή και επικαιροποιημένο εκσυγχρονισμό των κυπριακών ενόπλων δυνάμεων μέχρι την διαφάνεια σε ζητήματα εξοπλιστικών προγραμμάτων. Η δυνατότητα που παρέχεται για συνεχείς κοινές ασκήσεις, ανταλλαγή knowhow, επιχειρησιακή ετοιμότητα (π.χ. ασκήσεις έρευνας και διάσωσης). Επιμόρφωση στελεχών (μέσω του καθεστώτος του watch officer).
- Πελατειακά, στερώντας της Βρετανίας τη μονοπωλιακή χρήση των βάσεων.
- Πολιτικά, αναβαθμίζοντας το διεθνή ρόλο της χώρας ή ασκώντας αντισταθμιστικά μέτρα πίεσης στη Τουρκίας, που είναι πλήρες και σημαντικό μέλος του ΝΑΤΟ (και που πιθανόν να καραδοκεί στη γωνιά με veto).
Στη Κύπρο καλώς ή κακώς πάσχουμε από πολλαπλά σύνδρομα όταν η συζήτηση έρχεται στο θεσμικό επίπεδο διασφάλισης της άμυνας της πατρίδας μας. Νομίζουμε ακόμη πως η άμυνα μας στηρίζεται σε υδρόψυκτα πολυβόλα «Κρηνώφ» ή πως θα μας σώσουν οι φρεγάτες τύπου Stealthπου θα μας χαρίσουν οι σύμμαχοί μας. Βλέπουμε παντού διεθνείς συνομωσίες και εχθρούς. Προδότες ή γεράκια… Στη πραγματικότητα όμως είμαστε μια χώρα που συμβαίνουν φονικές εκρήξεις, που τα σκάνδαλά της εμπεριέχουν πυραύλους S-300 και που οι στρατιωτικοί είναι βαριεστημένοι γραφειοκράτες (και οι αστυνομικοί παχύσαρκοι) και η θητεία ένα (υπερβολικό!!) δίχρονο νηπιαγωγείο για τους δεκαεφτάρηδες. H προεκλογική δέσμευση του Νίκου Αναστασιάδη εμπεριέχει, και λόγω δήλωσης στον πανηγυρικό του, ισχυρή πολιτική βούληση για ένταξη της Κύπρου στο ΣγΕ… Ας αποτελέσει την ευκαιρία για έναν εμπεριστατωμένο και σοβαρό διάλογο, από όλες τις πολιτικές παρατάξεις για το μέλλον της εξωτερικής αρμοδιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Γράφει: Γιάννης Ιωάννου
