Η απειλή χρήσης βίας είναι καλύτερη από την χρήση της...
Κοιτάζοντας κανείς την κρίση της Ουκρανίας, και την τροπή που πήρε στη χερσόνησο της Κριμαίας αναλογίζεται ότι το 1989 και η πτώση του υπαρκτού Σοσιαλισμού δεν έκλεισαν στην περίπτωση αυτής της χώρας. Μνήμες κολλεκτιβοποίησης (με εκατομμύρια νεκρούς Ουκρανούς) με βίαια μέσα, τη δεκαετία του ’30 κάνουν τους Ουκρανούς να βλέπουν εχθρικά τους Ρώσους. Και η Ουκρανία είναι ακριβώς η τέλεια περιπτωσιολογία για το πώς λειτουργούσε στη πράξη ο κομμουνισμός. Εθνοτική μίξη εναντίον εξουσίας. Και όλοι ήσαν… happy. Η Ουκρανία παραμένει ακόμη με το ένα πόδι στη Δύση (Ουκρανοί, Ουνίτες, Ρουθηνοί) και με το άλλο στην Ανατολή (Ορθόδοξοι, Ρώσοι) και το φάντασμα των Τατάρων και των «Μιχαήλ Στρογκώφ» βολοδέρνει κάπου πάνω από το «φρούριο» της Σεβαστούπολης, που με τόση μαεστρία ο ιδιοφυής Στρατάρχης Έριχ Φον Μάνσταιν κατέλαβε το ’41, ίσως και με την βοήθεια κάποιων από τους προγόνους της τωρινής ουκρανικής ηγεσίας, που ενίοτε χαιρετά ναζιστικά… Η Κριμαία κάποτε δόθηκε δώρο από τον Χρουτσόφ στην Ουκρανία, στα 90’s, η Δύση «έπαιξε πελλό», προκειμένου να μην οπλιστεί με πυρηνικά, ενώ η σύγχρονη Ρωσία του Πούτιν, είναι «δεμένη» με τη ναυτική βάση της Σεβαστούπολης, έναντι φτηνού φυσικού αερίου, έως το… 2042.
Τα αφηγήματα
Η πρακτική της Ρωσίας είναι ξεκάθαρη: Και το 2006 και το 2009, η Gazpromέκλεισε τις αντλίες γκαζιού κάθε φορά που η Ουκρανία προσπαθούσε να σηκώσει κεφάλι. Μάλιστα, η Μόσχα κατόρθωσε να κάνει, την εξαρτώμενη από το φυσικό της αέριο ΕΕ, να θεωρεί πως το Κίεβο είναι υπεύθυνο. Και αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι πολλές χώρες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων αυτών της Βαλτικής, δεν αναζήτησαν φυσικό αέριο από άλλες αγορές. Το 2014, τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά. Και για την Ρωσία, δεν αρκούσε απλά να πατήσει το κουμπί με το «οff», στον αγωγό, προκειμένου να χειριστεί ότι συνέβαινε στο Μαϊντάν. Η Γιούλια Τιμοσένκο της πορτοκαλί επανάστασης έπαιρνε την εκδίκησή της, έστω και ετεροχρονισμένα. Συνεπώς, η ρωσική στρατηγική έκανε το εξής απλό. Μετέφερε το ενδιαφέρον, από το Κίεβο στην Κριμαία. Για να παίξει, εντός έδρας…
Η Ουκρανία δεν είναι Γεωργία
Η κινητοποίηση στρατού, με γυμνάσια στα δυτικά σύνορα της Ουκρανίας, με την παρουσία ένοπλων στα αεροδρόμια της Σεβαστούπολης και της Συμφερούπολης καθώς και η σχετιζόμενη με αυτές τις καθαρά στρατιωτικές κινήσεις διπλωματία της Μόσχας θυμίζουν έντονα το 2008 και τις περιπτώσεις της Οσετίας και της Αμπχαζίας. Με μια μικρή διαφορά. Η Ουκρανία δεν είναι Γεωργία. Έχει τετραπλάσιο στρατό, μαχητική παράδοση που ξεκινά από τον πόλεμο της Κριμαίας και καταλήγει στο θρυλικό 1ο και 2ο ουκρανικό μέτωπο του Ρωσικού Στρατού που άλωσε τους Ναζί από το Κουρσκ ως την καγκελαρία του Χίτλερ στο Βερολίνο και τεχνογνωσία που οφείλεται στο Νάτο. Εκατοντάδες Ουκρανοί πολέμησαν σε αποστολές του Νάτο σε Βοσνία, Κόσοβο, Ιράκ και Αφγανιστάν. Η δε ηγεσία του στρατού, που στην πολιτική κρίση κράτησε διακριτικό ρόλο, είναι παραδοσιακά φιλο-ευρωπαϊκή και σε μια πιθανή εισβολή της Ρωσίας δεν θα πέσει αμαχητί όπως στη Γεωργία. Πάνω από 500 υψηλόβαθμοι στρατιωτικοί του ουκρανικού στρατού εκπαιδεύτηκαν σε υποδομές του ΝΑΤΟ, ακόμη και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Συνεπώς, η Ρωσία δεν θα ρισκάρει μια επιχείρηση αντίστοιχη της Γεωργίας γιατί γνωρίζει ποιο θα είναι το κόστος. Τουναντίον, θα προχωρήσει σε μια περιορισμένη στρατιωτική παρουσία, ακόμη και εντός της Κριμαίας, προκειμένου να προστατεύσει τον ρωσικό πληθυσμό της χώρας. Κάτι αντίστοιχο ίσως της αποστολής στη Μολδαβία, στα 90’s, προκειμένου να προασπίσει την ασφάλεια των ρωσόφωνων της Τρανσνιστιρίας.
Οι εθνικιστές
Ο παράγοντας του εθνικισμού είναι η μεγαλύτερη απειλή για την Ουκρανία. Οι συγκρούσεις Ρώσων και Ουκρανών στην Κριμαία, ευτυχώς, δεν είχαν την εξέλιξη της πλατείας του Κιέβου. Μια πιθανή βίαιη έκβαση αυτών των συγκρούσεων, θα αναθεωρήσει τις επιφυλάξεις των Ρώσων για πλήρη εισβολή και στρατιωτική σύγκρουση. Και κάτι τέτοιο επαφίεται φυσικά στις προθέσεις της νέας ηγεσίας της Ουκρανίας, καθώς και στον παράγοντα της διεθνούς διπλωματίας, που ήδη έχει ενεργό ανάμιξη στην ουκρανική κρίση, από την αρχή της. Ακόμη κι αν το worst-caseσενάριο ενός μίνι εμφυλίου στην Κριμαία ξεσπάσει, το ΝΑΤΟ, παρά τις προειδοποιήσεις των δυτικών για σεβασμό της ουκρανικής ανεξαρτησίας, δεν θα μπορέσει να αντιδράσει δυναμικά. Κανείς δεν αντέδρασε σε στρατιωτικές επιχειρήσεις των Ρώσων. Ούτε στην Τσετσενία, ούτε στην Γεωργία. Και στην περίπτωση ενός πολέμου στην Ουκρανία, τόσο το βέτο της Ρωσίας σε επίπεδο Συμβουλίου Ασφαλείας, θα καλύψει διπλωματικά την επιλογή της για εμπλοκή όσο και η κοινή χρήση των αγωγών αερίου από Ρωσία και Δύση θα περιπλέξει την κατάσταση.
Αντί επιλόγου
Την στιγμή που γράφονταν αυτές εδώ οι γραμμές, 6,000 Ρώσοι στρατιώτες βρίσκονταν «προ των Πυλών». Η Ουκρανία έχει μια μεγάλη παράδοση βίας. Η Δύση απέτυχε, μέχρι στιγμής, να προσδώσει στους Ουκρανούς μια κουλτούρα ειρηνικής διαμαρτυρίας, αντίστοιχης της «Επανάστασης των Ρόδων» της Γεωργίας. Η ρωσική διπλωματία από την άλλη, πιέζει, και μάλιστα εύστοχα, με την απειλή χρήσης βίας την κατάσταση θέλοντας να διαπραγματευτεί κάτι απτό. Την συμφωνία του Γιανουκόβιτς, πριν κηρυχτεί έκπτωτος, με την αντιπολίτευση για κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Αν τα καταφέρει καλώς. Από την άλλη, κανείς δεν αισθάνεται άνετα, ακόμη και ο πιο ευρωπαϊστής, όταν στην κυβέρνηση της Ουκρανίας έχουν ανέλθει νεοναζί. Γιατί το «Σβόμποντα» και άλλοι ακραίοι αυτό είναι. Ναζί. «Μπαντεριστές» που δεν διστάζουν, ακόμη και στο όνομα της ΕΕ, να χαιρετήσουν ναζιστικά… Η Ρωσία, γνωρίζει καλά, πως όταν δεν υπάρχει άλλη επιλογή, η μόνη διασφάλιση, της ζωτικής σημασίας, ναυτικής βάσης της Σεβαστούπολης, στη Μαύρη Θάλασσα, θα είναι μέσω στρατιωτικών επιχειρήσεων. Ή έστω μέσω της συνεχούς στρατιωτικής παρουσίας τους στην Κριμαία, προκειμένου να διασφαλιστεί η ακεραιότητα των Ρώσων εκεί. Η ρωσική διπλωματία συνεπώς θα διασφαλίσει δύο στόχους: α. την αυτονόμηση, και όχι απόσχιση, της Κριμαίας, σε βαθμό που να την βγάζει από την σφαίρα επιρροής του Κιέβου β. τον περιορισμό της δράσης των εθνικιστών Ουκρανών έναντι Ρώσων επί ουκρανικού εδάφους. Σε κάθε περίπτωση, η κατάσταση τα επόμενα 24ωρα θα αποδείξει ότι οι νεκροί της πλατείας Μαϊντάν ίσως ήταν μόνο το βραστό νερό που ξεχείλισε, όπως γράψαμε και την προηγούμενη εβδομάδα. Και σίγουρα, το φάντασμα του 1989 πλανιέται γύρω από την ουκρανική στέπα μαζί με τις αναμνήσεις του πρώτου σύγχρονου πολέμου της Ιστορίας, αυτού της Κριμαίας. Με μια διαφορά όμως… Ο Πούτιν δεν είναι ο Τσάρος Νικόλας ο πρώτος.
Twitter: @JohnPikpas
Δημοσιεύεται και στον "Πολίτη" 3.2.2014
Γράφει: Γιάννης Ιωάννου
