Η απάντηση στο ερώτημα είναι σχετική.
Εξαρτάται πρώτα και κύρια από το πλαίσιο της λύση προς το οποίο καθένας προσβλέπει. Όσοι προσβλέπουν σε επιστροφή στο κράτος του 1960 ή, ακόμη περισσότερο, σε ένα σύνταγμα ενιαίου κράτους με τους Τουρκοκύπριους σε ρόλο μειονότητας, βλέπουν μόνο υποχωρήσεις και διολίσθηση. «Πρόοδος», γι αυτή την προσέγγιση, θα ήταν η κήρυξη αδιεξόδου στις συνομιλίες, η καταγγελία της «τουρκικής αδιαλλαξίας», η «επανατοποθέτηση του Κυπριακού» και ένας νέος μακροχρόνιος ανοικτού τέλους μέχρι η Τουρκία να συντριβεί. Για όσους, από την άλλη, προσβλέπουν σε λύση Ομοσπονδίας, όπως αυτή καθορίζεται στα ψηφίσματα και στις αποφάσεις του ΟΗΕ, της ΕΕ και σύσσωμης της διεθνούς κοινότητας, υπάρχει σαφής πρόοδος.
Πλήρη και ακριβή εικόνα της προόδου θα έχουμε όταν οι ηγέτες προβούν σε σχετική δημόσια ενημέρωση. Με βάση όμως όσα έχουν κατά καιρούς δηλώσει και με όσα διαρρέουν στα ΜΜΕ, η πρόοδος, σε σύγκριση με την περίοδο Έρογλου, είναι πολύ σημαντική. Τα πιο κάτω σκιαγραφούν την εκτίμηση αυτή:
- Οι δύο ηγέτες συνομιλούν με ειλικρίνεια και ισχυρή βούληση για λύση Ομοσπονδίας. Ένα κοινό κράτος, με μία κυριαρχία, μία διεθνή προσωπικότητα, μία ιθαγένεια, αποτελούμενο από δύο συστατικές μονάδες (πολιτείες).
- Τα κεφάλαια της διακυβέρνησης, της οικονομίας και της ΕΕ ουσιαστικά έχουν κλείσει. Η οικονομία θα είναι πλήρως ενοποιημένη με μία Κεντρική Τράπεζα, με το Ευρώ κοινό νόμισμα και όλη την κυπριακή επικράτεια να λειτουργεί εντός του πλαισίου της Ευρωζώνης.
- Στο ομοσπονδιακό επίπεδο θα υπάρχουν δύο νομοθετικά σώματα, η Γερουσία (40μελής) και η Βουλή των Αντιπροσώπων (48μελής). Στη Γερουσία θα υπάρχει ισάριθμη αντιπροσώπευση και εκλογή στη βάση κοινοτικής καταγωγής. Στη Βουλή το 75% θα εκλέγεται από την ελληνοκυπριακή πολιτεία και το 25% από την τουρκοκυπριακή. Θα υπάρχουν μηχανισμοί άρσης αδιεξόδων (σε όλα τα επίπεδα εξουσιών).
- Το Συνταγματικό Δικαστήριο θα είναι 8μελές και θα αποτελείται από ίσο αριθμό δικαστών από κάθε πολιτεία. Όλες οι αποφάσεις θα λαμβάνονται με απλή πλειοψηφία και θα υπάρχει ρύθμιση διεξόδου σε περίπτωση ισοψηφίας.
- Έχουν προσδιοριστεί οι ομοσπονδιακές αρμοδιότητες (περίπου 30) και έχει συμφωνηθεί το μεγαλύτερο μέρος τους, διασφαλίζοντας ότι θα υπάρχει ένα ισχυρό και αποτελεσματικό κεντρικό κράτος σε ουσιώδη ζητήματα, χωρίς να ακυρώνεται η αναγκαία αυτονομία των πολιτειών.
- Έχει προσδιοριστεί το είδος και η διαδικασία σύναψης ορισμένων διεθνών συμφωνιών (π.χ. στους τομείς του πολιτισμού, αθλητισμού, εκπαίδευσης) από τις συνιστώσες πολιτείες.
- Εκκρεμεί η ακριβής σύνθεση της εκτελεστικής εξουσίας (υπουργικό συμβούλιο), καθώς δεν έχει ακόμη συμφωνηθεί η εκ περιτροπής προεδρία στο επίπεδο αυτό. Ωστόσο, υπάρχει συναντίληψη ότι σε εκείνα τα σώματα που θα προβλέπεται εναλλασσόμενη προεδρία (ενδεχομένως και στο υπουργικό συμβούλιο), η διάρκεια της θητείας του Ελληνοκύπριου θα είναι 4 έτη και του Τουρκοκύπριου 2 έτη.
- Ως προς τη δημογραφική σύνθεση υπάρχει πλήρης συναντίληψη για διατήρηση της ιστορικής δημογραφικής σύνθεσης σε ποσοστό περίπου 78% Ελληνοκύπριοι προς 22% Τουρκοκύπριοι. Περαιτέρω, κι αυτό σχετίζεται με τον κίνδυνο εποικισμού στο μέλλον, θα διατηρηθεί η ίδια αναλογία (4:1) για Έλληνες και Τούρκους υπηκόους ως προς την άσκηση των 4 βασικών ελευθεριών στην Κύπρο, ακόμη κι αν η Τουρκία ενταχθεί στην ΕΕ.
- Η παραχώρηση της ιθαγένειας είναι αρμοδιότητα της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης. Όσοι θα έχουν την ιθαγένεια της Ομοσπονδιακής Κυπριακής Δημοκρατίας θα έχουν το δικαίωμα επιλογής «εσωτερικής ιθαγένειας» στη βάση κριτηρίων.
- Παρά τα αντιφατικά μηνύματα από τουρκοκυπριακής πλευράς, ξεκαθαρίζει ότι η άσκηση των βασικών ελευθεριών από όλους τους Κυπρίους θα διασφαλίζεται. Δεν θα υπάρξει πρόνοια για συνταγματική κατοχύρωση «εγγυημένων πλειοψηφιών» πληθυσμού και ιδιοκτησίας γης σε κοινοτική βάση.
- Το ατομικό δικαίωμα ιδιοκτησίας έχει αναγνωριστεί (ήδη από το καλοκαίρι με δημόσια ανακοίνωση). Όλες οι περιουσίες ομαδοποιήθηκαν, καθορίστηκαν τα κριτήρια και οι εναλλακτικές θεραπείες (αποκατάσταση, ανταλλαγή, αποζημίωση, μερική αποκατάσταση, εναλλακτική περιουσία ή συνδυασμών του προηγούμενων) με στόχο τη δίκαιη αντιμετώπιση του ιδιοκτήτη (και του χρήστη) σύμφωνα με τη διεθνή νομολογία.
- Μια ανεξάρτητη επιτροπή αλλά και ένα ειδικό δικαστήριο θα επιληφθεί αιτημάτων και παραπόνων, ενώ καθένας έχει το δικαίωμα να προσφύγει στο ευρωπαϊκό δικαστήριο.
- Θα υπάρξουν εδαφικές προσαρμογές και «επιστροφή» εδαφών στην «ελληνοκυπριακή πολιτεία». Ο ακριβής χάρτης με τα όρια κάθε πολιτείας απομένει να συμφωνηθεί.
- Υπάρχει συναντίληψη ότι το πλαίσιο στρατιωτικών εγγυήσεων του 1960 δεν μπορεί να συνεχιστεί και θα πρέπει να αναθεωρηθεί ουσιωδώς. Δεν θα υπάρξει πλήρης κατάργηση, ωστόσο οι όποιες «εγγυήσεις» αναμένεται να είναι συλλογικές και πολιτικής αντί στρατιωτικής μορφής.
Υπάρχουν ακόμη διαφορές αλλά και πολλή τεχνοκρατική δουλειά, που απαιτούν περισσότερο χρόνο και προσπάθεια, γι αυτό άλλωστε μιλάμε για πρόοδο και όχι για συμφωνία. Η πτυχή των εγγυήσεων και γενικά της ασφάλειας, η αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων, τα ακριβή όρια του εδαφικού (που επηρεάζουν και το περιουσιακό), όλα αυτά είναι σημαντικά και δεν θα υπάρξει συνολική συμφωνία αν δεν υπάρξει κοινά αποδεκτή διευθέτηση. Κινούμαστε όμως προς αυτή την κατεύθυνση, κι επειδή υπάρχει βούληση και η διεθνής κοινότητα στηρίζει την όλη προσπάθεια, μια συνολική συμφωνία είναι εφικτή. Μια συμφωνία από τους Κυπρίους, για την Κύπρο, εντός του 2016. Η πρόοδος που έχει επιτευχθεί μας επιτρέπει να είμαστε συγκρατημένα αισιόδοξοι.
Γράφει: Βασίλης Πρωτοπαπάς
