Μια από τις παράπλευρες απώλειες της κρίσης είναι η ενδυνάμωση της εσωστρέφειας μιας κοινωνίας. Ο εγκλωβισμός στην καθημερινή επιβίωση και η διευρυνόμενη ανασφάλεια, είναι ζητήματα που εμποδίζουν την κοινωνία από του να σκέφτεται τον εαυτό της σε σχέση με τον κόσμο γύρο της.
Σε περιόδους κρίσης, μια κοινωνία αποκόπτεται μοιραία από την «γειτονιά» της και στερείται το δικαίωμα επαφής και γνωριμίας με ένα κόσμο που αλλάζει δραματικά. Στην Κύπρο, τα πράγματα δεν είναι διαφορετικά. Η κατάσταση μάλιστα είναι σαφώς πιο περίπλοκη εξαιτίας της γεωγραφικής μας θέσης. Τη στιγμή που η δύσκολη καθημερινότητα του κάθε απλού Κύπριου στερεί την επαφή με την περιοχή του, αυτή η περιοχή αλλάζει με ταχύτητα.
Στον άμεσο περίγυρό μας, υπάρχουν πλέον καθοριστικότατες μετατοπίσεις, οι ρυθμοί των οποίων είναι τέτοιοι που στο παρόν στάδιο αποκρύβουν τους οριστικούς προσανατολισμούς. Όμως αυτό δεν πρέπει να μας εμποδίζει από του να θέτουμε κάποιες γενικές τουλάχιστον πτυχές προβληματισμού με βάση πρόσφατες εξελίξεις. Για παράδειγμα, σε ομιλία του στο Επιχειρηματικό Φόρουμ Τουρκίας-Αιγύπτου στις 18 Νοεμβρίου και απευθυνόμενος στο Νεντανιάχου με αφορμή τις δολοφονικές επιθέσεις στη Γάζα, ο Πρωθυπουργός της Τουρκίας είπε: «Να ξέρεις ότι οι συνθήκες του 2012 δεν είναι όπως αυτές του 2008». Τι ήθελε να τονίσει με αυτή τη φράση ο Έρντογαν; Ποια η διαφορά των συνθηκών του 2012 με αυτές του 2008; Τελικά, γιατί είναι σημαντική για την περιοχή μας η «νοηματοδότηση» αυτής της φράσης; Έστω και έμμεσο, το μήνυμα του Τούρκου Πρωθυπουργού ήταν ξεκάθαρο σε δύο επίπεδα. Στο πρώτο, φωτογραφίζει τις άμεσες γεωπολιτικές αλλαγές στην περιοχή μας. Στο δεύτερο τους μακροπρόθεσμους ιδεολογικο-πολιτικούς στόχους του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ).
Οι γεωπολιτικές αλλαγές στη δική μας γεωγραφία και η επιρροή που ασκούν για παράδειγμα στο Παλαιστινιακό πρόβλημα, υπογραμμίζονται στα λόγια Έρντογαν με τις παραπομπές που έκανε στη λεγόμενη αραβική άνοιξη. «Οι συνθήκες του 2012» που δεν είναι «όπως αυτές του 2008», αναδεικνύουν με σαφέστατο τρόπο την άνοδο του πολιτικού Ισλάμ σε ολόκληρη την περιοχή. Εξέλιξη η οποία με τη σειρά της άρχισε να φανερώνει σταδιακά την μερική έστω αλλαγή της στάσης των κομματικών φορέων του Ισλάμ σε σχέση γενικά με το Παλαιστινιακό και ειδικά με τη Χαμάς. Η σημαντικότερη ανατροπή είναι η Μουσουλμανική Αδελφότητα της Αιγύπτου η οποία έστω και μακριά από τις προηγούμενες ριζοσπαστικές θέσεις εναντίον του Ισραήλ, ξεκαθάρισε ότι η Χαμάς δεν αποτελεί πλέον απειλή. Μάλιστα στην εξέλιξη του ζητήματος στη Γάζα, ο Μόρσι αναδείχθηκε σε «αποτελεσματικό διαμεσολαβητή» και προσέδωσε με αυτό τον τρόπο μια νέα πτυχή στον ανταγωνισμό Τουρκίας-Αιγύπτου για το ποιος τελικά θα εκπροσωπεί τον αραβο-μουσουλμανικό κόσμο.
Συνεπώς φαίνεται ότι η Αίγυπτος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, στη συγκεκριμένη εξέλιξη, ήρθε για να καλύψει ένα μεγάλο πολιτικό κενό που άφησε πίσω της η Τουρκία μετά τη δολοφονική επίθεση των Ισραηλινών στο Μαβί Μαρμαρά. Δηλαδή το Κάιρο κατάφερε, παρά τα πολλαπλά εσωτερικά προβλήματα και την αστάθεια στο εσωτερικό, να βγει στην επιφάνεια ως παράγοντας που μπορεί να συνομιλεί με όλες τις πλευρές. Κάτι που λόγω της συνεχιζόμενης τουρκο-ισραηλινής αντιπαράθεσης δεν μπορεί να κάνει η Άγκυρα.
Στο δεύτερο επίπεδο της αναφοράς Έρντογαν, εντοπίζεται ένα χαρακτηριστικό του τουρκικού πολιτικού Ισλάμ: η πίστη και η προσδοκία για μια διαφορετική τάξη πραγμάτων, η οποία δε θα στιγματίζεται από τη δυτική έκδοση ηγεμονικού εκσυγχρονισμού, αλλά από την ισότιμη συμμετοχή του ισλαμικού κόσμου στη σημερινή φάση ανάπτυξης. Η συγκεκριμένη διεκδίκηση αφορά στη διεκδίκηση μιας σχέσης «αμοιβαιότητας» μεταξύ Δύσης και Ισλάμ και στηρίζεται στην πεποίθηση ότι ο κόσμος του 21ου αιώνα δεν είναι «μονοπολικός». Σύμφωνα με αυτό το σκεπτικό, η μετακίνηση του παγκόσμιου κεφαλαίου από την Δύση στην Ανατολή, έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση νέων ισχυρών κέντρων εξουσίας που με τη σειρά τους μπορούν να κινητοποιήσουν τις δικές τους ιδιαίτερες αξίες (π.χ Ισλάμ) προς την ίδια κατεύθυνση του εκσυγχρονισμού. Δηλαδή η Τουρκία μακροπρόθεσμα διεκδικεί να γίνει ένας φορέας αύξησης του «μουσουλμανικού μερίσματος» στον καπιταλισμό.
Με λίγα λόγια, η Κύπρος σήμερα βρίσκεται στο επίκεντρο μετακίνησης ισορροπιών. Στο δυτικά της, κράτη και κοινωνίες καταβαραθρώνονται λόγω κρίσης. Στα ανατολικά της «το παλιό πέθανε και το καινούργιο δεν μπορεί να γεννηθεί». Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, η κοινωνία μας καλείται για μια ακόμη φορά να αποφύγει όσο το δυνατό γίνεται την εσωστρέφεια και να κατανοήσει τις αλλαγές. Στοιχείο απαραίτητο εάν πρόκειται να συνεχίσει η προσπάθεια για την επίλυση του Κυπριακού, κάτι που προϋποθέτει την αξιοποίηση συνεργασιών και στην περιοχή μας.
Γράφει: Νίκος Μούδουρος
