Για χρόνια επιχειρηματολογούμε ότι στην κορυφή του κυπριακού συγκροτήματος εξουσίας βρίσκεται το τραπεζικό σύστημα που τυγχάνει διαχρονικής στήριξης και συγκάλυψης από την εξουσία, ακόμη και για παράνομες πρακτικές.
Το χρηματιστηριακό έγκλημα πριν 14 χρόνια, είχε πρωταγωνιστή τις τράπεζες. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι ότι μαρτυρικό υλικό (που περιλαμβάνει καταγραμμένη συνομιλία με πρόδηλη χειραγώγηση τιμών στο Χρηματιστήριο από κορυφαία τραπεζικά στελέχη), δεν οδηγήθηκε ακόμη ενώπιον δικαστηρίου. Αντιθέτως, εκείνοι που κατάγγειλαν υποβάλλονταν σε δυσμένεια! Στο μεσοδιάστημα χιλιάδες θύματα έχουν υποστεί οικονομικές ζημιές με τεράστιο πόνο και δυστυχία. Το ατιμώρητο εκείνο έγκλημα για το οποίο τα αρμόδια όργανα (Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, Γενική Εισαγγελία, Κεντρική Τράπεζα κ.ά.) δεν κινήθηκαν άμεσα, εξέθρεψε τόση έπαρση στους πρωταγωνιστές ώστε να οδηγηθούμε ως κοινωνία σε νέα πιο βάναυση συμφορά, με τα αξιόγραφα και εν τέλει με το μέγα έγκλημα της τραπεζικής κρίσης που βιώνουμε.
Πριν μερικά χρόνια, πέραν από τις τεράστιες ευθύνες της Κυβέρνησης Χριστόφια, ελάχιστοι καταγγέλλαμε στα ΜΜΕ τις εγκληματικές ευθύνες των τραπεζιτών. Με τα έσοδα από διαφημίσεις και άλλες υπηρεσίες (π.χ. νομικές χρεώσεις) τεράστια, ίσχυσε ο κανόνας της «αυτολογοκρισίας». Σήμερα, που η Γενική Εισαγγελία κινείται εναντίον τραπεζιτών για διάπραξη ποινικών αδικημάτων, υπενθυμίζω τους αρμόδιους (πολιτικούς, ειδικούς, αναλυτές, ακαδημαϊκούς, λογιστές/ελεγκτές κ.ά.), που ως πρόσφατα πρόβαλλαν τους τραπεζίτες της Κύπρου ως τους καλύτερους στον κόσμο ή απλά αλληθώριζαν. Δεν αναφέρομαι στους καλόπιστους αλλά εκείνους που ήξεραν (!), όμως, υποτάχτηκαν στις σκοπιμότητες και το συμφέρον, με το έγκλημα να εξαπλώνεται.
Ακόμη και σήμερα, είναι δύσκολο να τεκμηριωθεί η παρανομία με τόσα συμφέροντα απέναντι καλά εμπεδωμένα. Η σκληρή κριτική που γίνεται τελευταίως (και από αρκετούς που γνώριζαν αλλά στην κρίσιμη ώρα «προσαρμόστηκαν»), λειτουργεί για εκτόνωση εάν δεν αποκατασταθεί η νομιμότητα. Μετά από τόσες συμφορές, το τραπεζικό σύστημα -με διασυνδέσεις στις διάφορες μορφές εξουσίας της πολιτείας- πρέπει να προσαρμοστεί στη νομιμότητα με απαίτηση να εξαληφθεί η μαζική χρήση καταχρηστικών προνοιών με χρεώσεις και πρακτικές που είναι παράνομες, κυρίως στα δάνεια. Η Ε.Ε. παρέχει μια σοβαρή νομική προστασία που στην Κύπρο δεν έχει εφαρμοστεί αποτελεσματικά. Η Οδηγία 93/13/ΕΟΚ με την συναφή νομολογία που συσσωρεύτηκε από αποφάσεις του Δικαστηρίου της Ε.Ε. πρέπει να τυγχάνουν αξιοποίησης και αναφοράς στα κράτη μέλη. Πρωτοστάτησα στην προβολή αυτής της ευρωπαϊκής νομοθεσίας επειδή παρέχει προστασία ενάντια στις καταχρήσεις των κυπριακών τραπεζών που … έπεισαν ότι επειδή ο δανειζόμενος υπόγραψε το δάνειο (με παράνομες πρόνοιες και πρακτικές), είναι αλυσοδεμένος! Επιπρόσθετα, μια πολιτεία που όντως θέλει να προστατεύσει τον αδύνατο πελάτη απέναντι στην τράπεζα (έτσι το ορίζει η Ευρωπαϊκή Οδηγία), μπορεί να προχωρήσει. Ενδεικτικά το άρθρο 7 της σχετικής Οδηγίας ορίζει ότι «Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε, προς το συμφέρον των καταναλωτών, καθώς και των ανταγωνιζόμενων επαγγελματιών, να υπάρχουν τα κατάλληλα και αποτελεσματικά μέσα, προκειμένου να πάψει η χρησιμοποίηση των καταχρηστικών ρητρών στις συμβάσεις που συνάπτονται από έναν επαγγελματία με καταναλωτές.» Μια ματιά στις συμβάσεις και πρακτικές που οι κυπριακές τράπεζες χρησιμοποιούν, φανερώνει τον μαζικό καταχρηστικό χαρακτήρα τους με αναπόφευκτο ερώτημα για το πώς καταφέρνει μια τέτοια κατάσταση να επιβιώνει για δεκαετίες.
Πάντως, η σχετική ευρωπαϊκή νομοθεσία δεσμεύει τον τρόπο που ερμηνεύεται το γράμμα και το πνεύμα της εγχώριας νομοθεσίας που βρίσκεται σε ισχύ για δεκαετίες στην Κύπρο καθιστώντας τις καταχρηστικές πρόνοιες παράνομες και επομένως άκυρες. Στην Ισπανία, Κροατία, Ουγγαρία, Ισλανδία και Ελλάδα τα πράγματα είναι συντριπτικά υπέρ των καταναλωτών στη βάση της ευρωπαϊκής προστασίας και νομιμότητας. Στην Κύπρο παραμένουμε ουραγοί με αποτέλεσμα ένα χάσμα απονομής της δικαιοσύνης εις βάρος των αδύνατων ανθρώπων για τους οποίους όμως (είτε το θέλει η Κυπριακή πολιτεία είτε όχι) το κοινό ευρωπαϊκό δίκαιο παρέχει την βάση για προστασία τους.
Γράφει: Κώστας Μαυρίδης
